Español
Alaine Agirrek ere bere lan berria aurkeztu du Durangoko azokako Ahotsenean. Oraingo honetan, bi idazlek egin diote elkarrizketa: Edorta Jimenezek eta Txani Rodriguezek. Odol mamituak liburuari buruz aritu dira hirurak.
Zergatik aukera duzu gai hau?
Euskal Herria liburuak duela egun gutxi ikusi du argia elkar Fundazioaren eskutik. Lau liburuki kaleratu ditu, bakoitza hizkuntza batean: euskara, gaztelera, ingelesa eta frantsesa. Liburu honen bitartez, elkar Fundazioak Euskal Herriari “herri” bezala begiratu nahi izan dio, paisaiari, naturari, historiari eta kulturari erreparatuta. Liburu honen nondik norakoak hobeto ezagutzeko, elkar Fundazioko Joxemari Sors-engana jo dugu.
Zer aurkituko du irakurleak Euskal Herria liburuan?
Euskal Herria liburuak “herri” bat garela aldarrikatu nahi du, hau da, existitzen garela. Liburu honen bidez, “herri” honen inguruko ikuspegi zabal bat eskaini nahi zaio irakurleari. Argazki ikusgarriekin eta testu erakargarriekin irakurlearengan interesa piztu nahi izan da; herri hau hobeto ezagutzeko interesa transmititu.
elkar Fundazioaren proiektua izan da. Zein helbururekin egin du Fundazioak liburua?
Liburu honen bidez elkar Fundazioaren misioa eta baloreak modu ikusgarrian zabaldu nahi izan dira. Kasu honetan, Euskal Herriaren ikuspegia elkar Fundazioaren argitaletxe baten bitartez ekoiztu da, Sua edizioak-en bidez. (Irakurri +)
Urte batzuk pasa dira John Anduezak gazteentzako lehenengo liburua kaleratu zuenetik. Larunbatean Bukowskin liburuarekin egin zuen salto Anduezak literatur mundura, eta geroztik beste bi liburu ere argitaratu ditu: San Ferminetan, Lesakan udaberrian aurkeztu zuen; eta duela aste gutxi Prime-time misterioz beteriko eleberri beltza plazaratu zuen.
Gaur Durangoko azokako lehenengo egunean, Gazteen egunean, Ahotsenean izan da San Ferminetan, Lesakan liburu dibertigarri eta aldi berean alaia aurkezten. Landako gunearen aurrean dagoen aretora gazte ugari gerturatu da, eta John Andueza gustura aritu da liburuaren nondik norakoak kontatzen eta ikasleen galderak erantzuten.
Anuntxi Arana antropologoak jasoko du aurten Durangoko Azokako Argizaiola saria. Anuntxi Arana (1947 – Luiaondo Aiara), frantses filologian lizentziatua, AEKko irakasle izan da Baionan, EHEko kidea eta Bortizkeria sexisten aurkako kolektibo feministan ibilitakoa da.
Gaur egun, Angelun (Lapurdi) bizi da. Euskal mitologia ardatz, antropologian burutu ditu bere lan idatziak. Lehen hurbilketa Baionan egin zuen Diplôme universitaire de Basque ikasketen barruan, eta 1985ean Haranburu Altuna argitaletxeak argitaratu zion memoria gisa aurkeztutako lan hura, Bidarraiko Harpeko Saindua: erritu eta sineste zaharrak izenburupean.
Ipar Euskal Herriko mitologia aztertzen lehena izan zen Jean Francois Cerquand. XIX. mendeko grafian Cerquand-en egindako lana berridatzi eta garaietara egokitu zuen 1986an Anuntxi Aranak eta bi liburutan argitaratu zen: Jean François Cerquand bilduma – Ipar Euskal Herriko Legenda era Ipuinak.
Hala ere, bere lan nagusia 1996an egin zuen: Bordeleko Uniabertsitateak eta Euskal Herriko Unibertsitateak elkarrekin zuzendutako doktorego tesia Orozko Haraneko kondaira mitikoak, bilduma eta azterketa izenekoa.
Ipar Euskal Herrian euskaraz defendatu zen lehenengo tesia izan zen. Baina Aranak berak zehazten du Jasone Salaberriaren tesia ere berearekin batera, garai berdinean, defendatu zela.
Gaur egun, eskuartean, hilak, arima herratuak eta mitologia lotzen dituen lana prestatzen ari da udaberrian argitaratzeko. (Irakurri +)
Bizitzak berarekin dakar heriotza; gertaera naturala eta ezinbestekoa da. Horrek ez du kentzen dolua onartzeak eragiten duen zailtasuna. Komeni da txikitatik gaiari aurre egitea, ziur aski, bizitza osoa beharko dugulako heriotzak eragiten dizkigun galderei erantzuna emateko. Denbora kontua da gehienetan eta, edonola, bizitzaren misterioa ulertzera iristen ez bagara ere, onartzea ezinbestekoa zaigu bizitzeko.
Etxeko txikienek ere egin behar izaten diote aurre senitarteko, lagun edo ezagunen baten heriotzari, eta askotan nahiago izaten da gaia saihestu, mina berez arinduko dela pentsatuz. Baina heriotzak eragiten dituen minak eta ezintasunak, arinduko badira, gerturatze bat eskatzen dute. Alaine Agirrek samurtasunez idatzi eta Maite Gurrutxagak fineziaz edertu duten Nora joan da aitona? ipuina tresna egokia izan daiteke horretarako.
Iker, protagonista, handitzen ari den heinean, aitona txikitzen ari da; hori esaten du amamak behintzat. Horregatik-edo, aitona erresidentziara eraman dute bizitzera. Etxekoak ezagutzen ez zituen plantak egiten hasi zenean erabaki zuten eramatera. Horrela aurkezten digu idazleak Ikerren aitonaren gaixoaldia.
Amaiera ezaguna egingo zaio heldu bati baino gehiago; akaso ez, haurrari: “Elizatik irten, jende negarti hura guztia agurtu eta portura joan ginen familiakoak: kai-muturrera, hain zuzen ere. Betidanik gustatu izan zait portua, eta are gehiago kai-muturretik aitonarekin paseatzea. Handik Izaro ikus zitekeen, eder. Amamak negarrez bustitako berba batzuk esan zituen, ondo ulertzen ez nituenak. Eta ondoren, arrautza handi itxurako ontzi batetik, hauts batzuk bota zituen uretara. Aitak lore bat utzi zuen jausten uretara. Amak beste lore bat utzi zuen jausten uretara. ‘Agurtu ezazu aitona, Iker?’, esan zidan amamak eskuan lore bat jarriz. Baina nik ez nuen ezer ulertzen. Benetan joan al zen aitona? Ni utzita? Baina nora joan da aitona, ba?”.
Hara hor, zalantzarik gabe, bizitzaren misteriorik handiena jasotzen duen galdera, haur baten ahotan.
Garazi Kamiok Orube abandonatuak eleberria kaleratu berri du, iaz irabazitako Augustin Zubikarai sariaren fruitua. Elkarrekin txirikordatzen diren hiru kontakizun, bakardadearen gordina pairatzen duten hiru pertsonaia, nora joan ez daukatenen hiru deserri. Horra Garazi Kamiok bere lehen eleberri honetan eskaintzen diguna, galtzaile guztiekiko sentiberatasunez eta aldarririk gabeko patetismoz.
Lehenago ipuin-liburu bat idatzi zenuen, eta orain nobela. Bilakaera bat da? Aurrerapausoa? Bi lan klase? Zertan dira desberdintasunak?
Ipuin laburretatik nobelara pasatzea aurrerapausoa izan da. Orain arte eskema itxi eta laburrak sortzen nituen istorioak osatzerako garaian. Orain, aldiz, eskemak zabaldu egin ditut.
Hala ere, nobela hau hiru istorio txirikordatuz osatzen da: zerk egiten du, hortaz, kontakizun bakarra? Zer da Orube abandonatuak?
Orube abandonatuak nobela, denboran elkarrengandik urrun dauden hiru istoriok osatzen dute. Itxuraz desberdinak izan daitezke, baina komunean gauza ugari dituzte. Autore edo egoera bat gogorarazten duten hiru obra edo film dira, esaterako. Elkarren artean txirikordatzen dira eta, esaterako, batentzat huskeria dena, beste pertsonaia batentzat bizirauteko osagai garrantzitsua izan daiteke.
Hiru istorio horiek lekua konpartitzen dute, baina garai desberdinetan gertatzen dira. Zer lokarri gehiago dute? (espiritua, objektu batzuk…)
Hiru pertsonaiek etxe baten orubea konpartitzen dute, garai desberdinetan betiere. Pertsonaia batentzat hutsala den armairua, esaterako, beste batentzat fetitxismoz betetako elementua da; hirugarren pertsonaiarentzat, aldiz, ezinbesteko bihurtuko den altzaria da.
Aipa ditzagun banan-banan hiru istoriook. Lehenengoa, gerraostean kokatzen da, preso eduki duten gizon bat itzultzen da herrira. Zer topatuko du bertan?
Mariok trenez egingo du etxerako bidea. Emaztea zain izango du Tolosako geltokian, baina oinez egin beharko dituzte etxerako hamaika kilometroak. Emaztearen aldetik hoztasuna sentituko du eta ez du ulertuko haren jarrera. Mezua argi utziko dio itzultzen den lehendabiziko egunean: inork ez daki herrira itzuli denik eta lotsa du familiak barruraino sartuta.
Ze dokumentazio-lan egin duzu atal hau idazteko?
Kontzentrazio esparru batean izan nintzen, bertakoak entzuteko. Izan ere, kontzentrazio-esparruetako irudia 2. Mundu Gerrakoa dugu eta gutxi jaso dugu espainiar estatuan lanean egon zirenen inguruan. Gai hori erreskatatu nahi izan dut, sinbolikoki bada ere. (Irakurri +)
