Español
Stephen King: existituko ez balitz asmatu egin beharko genuke. Zinearen industriak behintzat behar-beharrezkoa du Maine-eko idazlearen imajinazioa. Egile garaikideen artean pantailara gehien egokitu dena da, eta literaturaren historiari begiratzen badiogu, soilik Shakespeare, Txekhov, Dickens eta enparauek gainditzen dute. Zer du King honek ba? Argumentu sinple baina indartsuak, eta edozeinen beldur ezkutuenak ere letretan agertarazteko abilidade harrigarria, labur esanda.
King handiaz oroitu naiz Carrie (Debolsillo) nobelaren adaptazioa berri bat estreinatu berri delako zinemetan, Kimberley Peirce zinegilearen eskutik. Brian de Palmak gorpuztu zuen lehenengo aldiz Carrie gaixoa, hiltzaile telekinetiko kutuna, eta ordutik hiru aldiz egokitu da istorioa, edo lau, tv movie bat ere aintzat hartuz gero.
Pena da Stanley Kubrick dagoeneko gure artean ez egotea, bestela ziurrenik zeluloidera eraman nahiko luke El Resplandor (Debolsillo) nobelaren ondorengoa, gazteleraz Doctor Sueño izenburuaz berriki argitaratua Plaza y Janés argitaletxean. Edo hobe horrela, akaso, idazlea ez baitzen batere pozik geratu Kubrickek Overlook Hotelari (eta bertako bizilagunei) emandako itxura bitxi eta txit kubrickianoarekin.
Baina Stephen Kingen obra aita zoratu, nerabe odol-gose, botere psikiko eta txakur/auto hiltzaileetatik harago doa; ez alferrik, fantasiatik ezer ez duten bere nobelek ere zazpigarren artearen arreta deitu dute. Nork ez du gogoratzen Cadena Perpetua (The Shawshank Redemption, Frank Darabont, 1994), bizitza osorako bidegabeki kartzelaratutako Tim Robbins zoragarriarekin? Stephen King-en nobela labur batean oinarrituta dago istorio hunkigarria, izan ere, halako batean King handiak terrorearen eremua utzi eta laguntasunaz eta giza psikologiaren trikimailu sotilez idaztea deliberatu zuen, lau nouvelle edo eleberri labur konposatuz. Lau istorio horietatik hiru pantailaratu dira dagoeneko: aipatutako Rita Hayworth and The Shawshank Redemption da akaso ezagunena, baina merezi dute ere Cuenta Conmigo (Stand By Me, Rob Reiner, 1986) eta Verano de Corrupción (Apt Pupil, Bryan Singer, 1998) delakoek. Lau nobela labur horiek, aldiz, Debolsillok argitaratu ditu, bi aletan: Las Cuatro Estaciones I: Primavera y Verano eta Las Cuatro Estaciones II: Otoño e Invierno. (Irakurri +)
Ipuinak, poesia, gazte eta haur literatura, nobela… kasik genero guztiak jorratu ditu Karlos Linazasorok, ibilbide literario aberats eta emankorrean. Lirismoaren eta sarkasmoaren artean borrokatzen dela dio berak, “sarkaliriko” bat dela. Ironiaz jositako hirugarren aforismo bilduma plazaratu berri du, Alferrik ez balitz.
Bizpairu liburu batera lantzen irudikatzen zaitut… Zein da zure metodo zehatza aforismoak idazteko?
Tarteka bat zerutik erortzen da, eginda. Baina nire mekanismoa guztiz desberdina da: horretan jarri eta egunak ematen ditut. Udako arratsaldetan, siesta orduan… Aforismoak zerbait irakurtzen ari zarela datoz normalean, erantzun bat eman nahian. Baina burua horretan jarri beharra dago. Oso gauza arina dirudi baina burua asko nekatzen zait.
Barruko argitxo hori…
“Barruko argi ttiki horrek, la ostia, zenbat kontsumitzen duen”
“Aforismoa literaturaren penaltia da”. Badu, beraz, emozioa eta arriskua.
Oso miniatura zalea naiz, gero eta gehiago, esentziara joan behar dela uste dut. Aforismoa bizitzeko eta idazteko moduaren destilazio bat da. Eta egungo bizimodurako genero egokia iruditzen zait. Aldiz, jendeak trilogia potoloak eta horrelakoak irakurtzen ditu gehien, eta gainera oso txarrak. Zenbait eta xumeago eta laburrago ahalegin intelektual handiagoa eskatzen du, irakurzaletasun benetakoa. (Irakurri +)
Iban Zaldua (Donostia, 1966) gaurko euskal idazle oparo eta estimatuenetako bat da, urteko liburu onenaren Euskadi Saria hiru aldiz irabazia (euskal literaturan, gaztelaniazko saiakeran eta haur literaturan). Inon ez, inoiz ez kaleratu du orain, bere ipuingintzaren beste maisulan bat.
Zure azken ipuin-liburuek (Biodiskografiak, Idazten ari dela idazten duen idazlea) bazuten halako batasun bat, gaiaren aldetik. Zer esango zenuke oraingo honetaz? Zertan da desberdina?
Zentzu batean ipuin bilduma “klasikoagoa” dela esango nuke: jatorri eta tankera ezberdinetako narrazioak elkartzen dituen ale bat. Ez dago ideia edo ildo nagusi bat, gai batzuk eta obsesio batzuk errepikatzen diren arren, ohikoa den bezala. Alde horretatik lotuago ikusten dut Gezurrak, gezurrak, gezurrak, La isla de los antropólogos edo Etorkizuna bezalako liburuekin; haien segida litzateke, neurri batean.
Tamainaz, baina, zure obra guztiko luzeena da, ezta?
Bai, hala da. Eta ipuin gehiago ziren proiektua lehenengo urratsak ematen hasi zenean, aurreneko entresakan: narrazio dezente utzi ditut bidean. Baina, hala eta guztiz ere, nahiko mardula geratu zait, hori ezin da ukatu…
Liburuak baditu hiru parte, eta eranskin bat. Komenta ditzagun banan-banan. Lehen partea eta hirugarrena geroko utzita, erdikoan (“Hemen, orain”) azken urteetako gure bilakaera politikoaren erretratu bat egin duzu, ezta?
Helburua hori da, nolabait, euskal gauzaren alderdi batzuen gorabehera zenbait islatzea, kronologikoki, 2006tik gaur egunera arte, hots, Etorkizuna liburuak utzi zuen unetik gutxi gorabehera. Nola-halako kronika hautsi bat. Ziurrenik hori da atalik arriskutsuena, ez gaiaren ikuspegitik, baizik eta liburuaren arkitekturaren aldetik, kronologiak agintzen duelako eta ez ipuinen artean sor daitezkeen loturak edo alternantziak: ez dago hainbeste pentsatuta irakurketaren ikuspuntutik, historiaren aldetik baizik. Hein batean, behintzat. Atal horrek, niri, hor erdian txertatuta, The Beach Boys-en edo The Who-ren mini-sinfoniak ekartzen dizkit gogora, haien diskoetan sartzen zituzten mugimendu ezberdinez osatutako suite modukoak, “A Quick One, While He’s Away” bezala adibidez. Aldeak alde, noski. (Irakurri +)
