Español
Irakurle sinesbera ohartarazi beharra dago izenburuarekin sobera fida ez dadin: saiakeraz mozorrotutako sormen lana da Literatura hiztegi tekniko laburra (Elkar), teoria eta praktika maisuki uztartzen dituena, umorez eta amorez. Oda bat zer den jakin nahi? Linazasorok definitu eta adibide praktikoa emango dizu gero. Eta horrela, bilduma osatzeraino. Jeneroen arteko bidegurutzean kokaturik, urteak eskaini dizikio bere lanik anbiziotsuena den honi.
Umorea bibrazio moduko bat da zure literaturan.
Umore beltza da nirea, Kafka, Mrozek, surrealisten ezpalekoa. Monzó ere oso gustukoa dut, Tavares, Askildsen, Tobias Wolf… Gure herriko umorea oso bestelakoa da, ez da hain gogorra, zirtolariagoa da, bertsolariagoa…
Francis Picabiak zioen ironia dela desesperatuen kortesia.
Konforme nago. Ironia da, niretzat, babesgabeok munduari aurre egiteko aurrean ipintzen dugun horma, salbazio-ohola. Inteligentziaren arma bat da, eta, nire kasuan behintzat, ez du hildakorik uzten bidean; gehienez ere, zauritu arinen bat, neu ere tarteko, jakina. (Irakurri +)
Euskal kantagintzaren ahots berrietako bat da Aguxtin Alkhat heletarra. 2013ko Ihes egin EParen ostean, Haizeen meneko (Elkar) lehen disko luzea kaleratu du. Talde-soinua indartu eta lan anitza osatu du Alkhatek: tentsioa, baretasuna eta goxotasuna bildu ditu doinuetan, itxaropena eta kemena zabaldu hitzetan.
Alkhat abizenaren pisua sentitzen da Ipar Euskal Herrian?
Bai, txikitatik. Gurasoek etxe zahar bat erosi zuten Armendarizen eta han handitu ginen. Euskaldun anitz badira han baina gu ginen nolabait “Enbata zikinak”. Bi familia bakarrik ginen ikastolara joaten leku hartatik. Aita [Ernest bertsolari zena] euskalduna eta abertzalea zen, eta beti sentitu dugu begirada pisu bat frantses sentitzen diren euskaldunen aldetik. Bestetik, abertzale munduan gu beti izan gara Alkhaten semeak. (Irakurri +)
Antxiñe Mendizabalek ipuin berri bat kaleratu du Elkar argitaletxearekin: Ama gaiztoaren ipuina. Bi ahizpen arteko elkarrizketa umoretsua zein dramatikoa, ama gaiztorik ba ote dagoen hizpide duen lana da.
Zer kontatzen duzu ipuinean?
Ipuina, funtsean, bi ahizpen arteko elkarrizketa da. Zaharrena bolada txarra pasatzen ari da, etxean guztiek igarri diote baina ez dakite zer gertatzen zaion.
Halako batean, ahizpa txikiari, hainbeste gustatzen zaizkion ipuinak irakurtzen ari dela, zaharrena zirikatzen hasiko zaio: ipuin guztiak gezurra direla esango dio, bertako pertsonaiekin ez dagoela fidatzerik, ipuinetako amak ez direla batere sinesgarriak eta halaxe, ipuinetako amei buruz hitz egiten hasi eta euren amaz hitz egiten amaituko dute.
Eztabaida dezente korapilatuko da eta irakurlea, halako batean, konturatuko da ahizpa zaharrenaren purrustaden atzean, beldur eta kezka izugarria ezkutatzen direla. (Irakurri +)
Uxue Alberdi idazle ezagunak ibilbide oparoa darama euskal literaturan. Dagoeneko urteak pasa dira Aulki bat elurretan lehen ipuin-bilduma argitaratu zuenetik. Geroztik, helduentzako zein gazteentzako lan ugari kaleratu ditu. Oraingoan, Antton Olariagaren marrazkiekin ilustratua haur literaturako Bi kobazulo liburua kaleratuko du.
Zer kontatzen duzu ipuinean?
Bi umeri buruzko ipuina da, eta bi munduri buruzkoa. Hodei eta Argi bikiak dira, baina tximista batek euren kobazuloa erdibitu zuenetik elkarrengandik aparte bizi dira, bi kobazulotan. Jakin, ez dakite hor nonbait euren bikia badenik ere, iragana erabat ahaztu dute. Hodeiren kobazuloa mundu euritsu eta hotzean dago; Argirena, aldiz, paraje sargori eta eguzkitsuan. Argik ez daki euriaren berri; Hodeik ez daki eguzkia zer den. Ipuin tristea da, baina amonak esaten dien bezala, badu amaiera zoriontsuago bat ume ausartentzat. Mundu zatituak eta pertsona zatituak batasunaren bila abiatuko dira istorio honetan, eta horretarako, iluntasunean bidaiatu beharko dute eta amildegien aurrean, jauzi egin. Gure beldurrei buruzko ipuina da, gure barne-hausturei buruzkoa, fantasiaz eta magiaz kontatua. (Irakurri +)
Batez ere eleberrigile gisa ezagutzen bazaituzte ere, hasiera-hasieratik landu izan duzu poesia, eta horra itzultzen zara beti, tarteka.
Bueno. Nik, lehenik eta behin, poetatzat dut neure burua. Hiruzpalau poema ere idatzi nituen, gazteleraz, batxilerrean. Gero, baina, kontzientziazio prozesu baten bidez, euskara lehenetsi, eta horrela idatzi nituen, hogei bat urte nituela, neure lehen poemak, euskaraz, denborarekin poema-liburu bat osatzera eraman nindutenak: Hutsetik esperantzara. Baina egia da, poema-liburua idatzi ez beste —edo harekin batera: ez dut ongi oroitzen—, nobela bati ekin niola —Oilarraren promesa—. Zergatik? Kontua da garai hartan bazegoela euskal idazle eta literaturazaleen artean iritzi nagusi bat, hitzokin laburbil daitekeena: gaur egungo Euskal Literaturaren benetako apustua prosa da, ez poesia. Horregatik idatzi nuen neure lehen nobela hura, errealismo magikoaren eraginpean idatzi ere. Hura idazteak bazuen, hala ere, beste helburu bat, nire kasuan: nire euskara eskasa aberastea… bazterrera sekula utzi ez dudan helburua, hizkuntza batean beti baitago zer ikasia. (Irakurri +)
Igartza bekaren laguntzaz, lehenengo eleberria idatzi du Mikel Ayllonek (Laudio, 1980): Ez tiro egin anbulantziei, atzekoz aurrera espetxean hasi eta matxinada eta maitasun istorio batekin amaitzen den obra ausart eta berritzailea. Egilearengana jo dugu, bere lanaz galdezka.
Zure belaunaldiko literaturazale asko bezala, Urruzunon saritua zara, liburuen inguruan gaztetatik ibilia, baina eleberri bat idazteko urteak utzi dituzu pasatzen. Zergatik orain?
Duela hamar urtetik gora sortu zitzaidan istorio honen lehenengo ideia-izpia, eta, geroztik, pixkanaka joan zait b>uru barruan garatzen, sustraiak ondo botatzen, adaxka berriak hazten, hostoak ernatzen… Izan ere, landareen modukoak dira ideiak: ernatu, hazi eta loratu egiten dira, baina lehenago ala beranduago, udazkena heldu eta horailtzen, zimeltzen, usteltzen hasten da dena. Udazken bete-betean neukan burua, eta erabaki nuen handik atera behar nuela behingoz ideia, behin betiko galdu aurretik.
Nahi baino luzeagoa izan da prozesua, baina gustatzen zait pentsatzea, Thoreau anarkistak esaten omen zuen hura (idaztera eseri aurretik zutik egon behar duzula bizitzeko) ez dela esaldi huts bat, eta nire landarea inoiz baino biziago dagoela orain, zer jan ugari izan duelako urte hauetan guztietan. (Irakurri +)
