Español
Unai Villena izan da aurtengo Igartza Sariaren irabazlea. Hamazazpi urte betetzen ditu Elkar argitaletxeak, Beasaingo Udalak eta CAF enpresak, idazle gazteak laguntzeko antolatzen duten beka honek; deialdi honetan hogeita bi proiektu aurkeztu dira, eta Hauts haietatik izeneko eleberri proiektua irabazletzat jotzea adostu dute Uxue Alberdi, Igor Estankona eta Danele Sarriugarte epaimahaikideek.
Sariak 6.000 euroko laguntza eta lana argitaratzeko konpromisoa dakartza, eta irabazlea Unai Villena izan da, Elgoibarren 1980an jaioa eta aurretik libururik kaleratu gabea. Industria-ingeniaria da Villena, Energia Berriztagarrien eta Iraunkortasun gaietan aditua, Gobernuz Kanpoko Erakundeetan lan egina eta gaur egun diktorego tesiko egonaldi batean dagoena, Alemanian.
Bi lagunen harremana aurkezten digu eleberri honek: Oier eta Ander. 33 urte ditu Anderrek, eta bizitza ezegonkortzen dion koktela: drogen menpekotasuna eta eskizofrenia; Oier lagun idazlearen laguntzaz kontatuko digu bere bizitza, gaitz mentalen aurrean daukagun jarreraren salaketarekin batera, belaunaldi baten erretratua ere badena.
ELKARRIZKETA:
Zer da Hauts haietatik?
Hauts haietatik eraiki eta muntatzen hasi naizen puzzle erako nobela da. Protagonista nagusia Ander du, laurogeiko hamarkada hasieran Gipuzkoako herri industrializatu batean jaiotako gaztea.
Kontakizunaren hasiera 2013an kokatzen da, Ander psikiatrikotik irten, eta bizitzari bere patologia dualaz (buruko gaixotasuna eta toxikomania) kontziente izanda aurre egin behar dionean, gaixotzen hasi zenetik zortzi urte pasa eta gero. Egunerokoan muga eta absentzia ugari topatuko ditu, etengabeko barne- eta kanpo-borrokak izango ditu, desagertutako lagunak asko direla ohartuko da, baina guzti hori onartzea bizitzaren parte ere badela ulertuko du, eta besterik gabe, gelditzen zaionarekin aurrera egiten saiatuko da. (Irakurri +)
Haur literaturan zenbait ipuin plazaratu ostean, helduentzako lehen liburuarekin dator Alaine Agirre (Bermeo, 1990): Odol mamituak, indar eta edertasun handiko eleberria, irakurlea inarrosteko gaitasuna duena.
Joan-etorriko bidaia bat kontatu duzu: emakume gazte baten gaixoaldi psikikoa, psikiatrikoan egonaldia eta ondorengo osatzea. Zergatik gai hori?
Gai ezkutu bat dela uste dut. Bai arazo sozialez bai intimoez lasai mintzatzen gara, gaixotasun baten xehetasunak ere kontatzen dizkiegu lagun eta ezagunei, baina gaitz mentalei dagokienez, isildu egiten gara. Eta hor daude, hala ere, lurperatuta. Jende asko da bere bizitzako aldiren batean halako gaitzen bat eduki duena. Adituek diotenez, hirutik batek eduki du, dauka edo garatuko du noizbait gaixotasun mental bat.
Bereziki gogorra gertatzen da eromen prozesua, infernura jaiste bat bezala; nahita bilatu duzu efektu hori? Errealitatearen isla da?
Nobelaren hasiera nik pasatako ilunaldi batean dago oinarrituta, eta kontatzen diren sentsazioak, lehen partean batez ere, nik bizi izandakoaren oihartzun bat dira. Gogortasuna ez dut nahita bilatu, baina egia da, esan didatenez, irakurle askori gordina iruditu zaiola. Hala ere, errealitatean horrelako esperientzia bat beti izango da gogorragoa paperean agertzen dena baino.
Gogortasun horrekin kontrastean, badira umore printzak han-hemen, baita samurtasun keinuak ere…
Aldez aurretik planeatu barik irten dit horrela. Protagonistak bere buruari barre egiteko gaitasuna du, baita kariñoa agertzeko ere. Hori beti da ona, eta gehiago horrelako egoera batean. Nik ere ikasi beharko nuke nobelako protagonistarengadik horrela jokatzen.
Intentsitate handia lortzen duzu, idazkeraren bitartez sentsazio fisiko eta emozional muturrekoak transmitituz.
Istorio hau horrela idatzi behar nuela sentitzen nuen, ez hotzean erabakita baizik eta intuizio hutsez. Ni hustu egin naiz idaztean, eta pozten naiz indar hori jasotzen baldin bada irakurtzean. (Irakurri +)
Itxaro Bordak (Baiona, 1959) Zure hatzaren ez galtzeko poema-liburua aurkeztu du, Elkar argitaletxean. Ez berriena delako, egiaz hala iruditzen zaigulako baizik, olerki-liburu hau idazle lapurtarrak argitaratu duen biribilena da.
Has gaitezen izenburutik. Zer da edo norena, galdu nahi ez duzun hatz hori? Eta zein da gizakiok begien bistatik sekula galdu behar ez genukeen hatza?
Pertsona zehatz batena baino uste dut galdu nahi ez nukeen hatza bizitza soilarena dela, batzuetan iruditzen zaidalako egunerokotasunak guztia irensten, ezabatzen eta lehertzen duela. Jendetasunaren hatza, marka hori gure hitz, kultura eta jaiduretan, itsumandoka berreskuratzeko bideetarik bat izan daiteke poesia.
‘Poema guztiak dira amodiozkoak’, horrela dio poesiaren lege zahar batek. Maitasun istorio bat al da Zure hatzaren ez galtzeko honek kontatzen duena?
Bai eta gainera ene ohiko amodiozko istorioa, berrogei urte hauetan irauten duena, huts egin gabe sekula, euskararekikoa dela hain zuzen ere. Masakratzen dut, gozatzen dut, infidela natzaio, baina hor dut beti hatz, buru zokoan, ezin a-hatz.
Poemaren emozio-sarrera gisakoak dira poemen izenburuak ere. Berebiziko garrantzia hartzen dute. Nondik dator izenburuen sinbolizazio horren haria?
Izenburua ate bat da, poemaren leitzeko norabidea proposatzen dio irakurleari. Baina noiztenka alderantziz da, poemaren argitasuna uhertzen du. Titulua olerki bat da funtsean, pixka bat margo baten azpian agertzen den obraren izena (edo gabea) laburtzen duen eledia bezala.
Espresio-moldea gaur-gaurko ahots aniztasunaren araberakoa iruditu zaigu, baita liburu osoaren egitura estetikoa ere. Euskararekin beste hainbat hizkuntza txertatu dituzu poema askotan, rock n’rollaren erritmoak poesiaren hizkuntza berean. Liburua irakurrita, idazten izugarri gozatu duzula ematen du.
2008 eta 2014a artean idatzi poemak dira, munduko leku ezberdinetan. Maite dut hizkuntzak euskararen isurian sartzea erakusteko euskara ez dela lur honetako mintzairen biribilketatik kanpo geratzen. Laket zaizkidan rock edo kanta zatiak dira ingelesezko perpaus zenbait, islandiera, nahualtera eta gaelikoa halaber agertzen direla poeta omenez, gutarik hurbilagoak diren mintzairetaz gain. (Irakurri +)
Bibolin barrokoak Hernanitik Utrechera eraman duen bidaia luzean geldialdi berezi bat egin digu Maite Larburuk: Ura Patrikan, Josh Cheatman holandar Neighbor-a lagun.
Melodia lasaiak, baina baita bihurri eta jostariak batzuetan. Pauso azkarrez zenbaitetan, eta bestetzuetan nota horiek airean betirako zintzilik uzti nahiko balitu bezala. Pieza bakoitza bestearekin mimoz uztartzen duten puzleak. Bidaiaren omnipresentzia eta herriminaren gazi-gozoa. Bere kantaerak sutraietatik edaten du eta halere batzuetan Bossa Nova kantarien ufadek sustrai horietatik luzatzen diren adarrak dardarka jartzen dituzte.
Eta hau guztia Hernaniko gipuzkera goxoan; eta ingelesez, eta baita gazteleraz ere. Eta Maialen Lujanbiorekin akordatu naiz. Eta euskararen Emeaz. Eta herri honetako hainbaten begietan existitu ere egiten ez diren Maite bezalako hainbat sortzailez. Euskaratik, euskaraz, ingelesez eta baita txineraz ere sortzen duten artistez. Kosmopolitak. Omen. Beraiek.
Hernanitik Utrechera eta berriz ere buelta goxo-goxo egin nahi baduzu…Sartu Ura Patrikan.
Ekainaren 21ean, arratsaldeko 17:00etatik aurrrera, Adarra Saria emango zaio Mikel Laboaren sorkuntza-lanarieta jeinuari, Victoria Eugenia Antzokian. Hura zen bizi artean, eta hura da hilzenetik bost urte pasatu eta gero, euskal musikak XX. mendean izan duenadierazpiderik gorena.
Ekitaldiaren lehen partean, Iñaki Salvador eta Josetxo Silguero musikariak,Ainara Ortega kantaria eta Kukai dantza-taldea arituko dira. Saria eman ondoren–Marijose Recalde artistaren brontzezko eskultura emango dio Donostiako alkateak alargunari–, Delorean taldeak jardungo du bigarren partean eta Mikel Laboaren ahots eta melodiak abiapuntu hartuta emanaldi honetarako propio sortu dituenkantak aurkeztuko ditu.
Liburu honek 1950tik (Mikelek eta biok elkar ezagutu genuen urtetik) 2008ra arteko (elkarrengandik urrundu behar izan genuen urtea) garaia hartzen du. Dena dela, denboran atzerago ere jotzen du, gure haurtzaroaren eta gizartearen nahiz familia-egoeraren berri emateko, gaingiroki bada ere. Ezinbestekoa iruditu zait hori, gure txikitako garaia eta giroa ezagutzea alegia, hala hobeto neurtzen baita Mikelek hartu zuen bidea, batik bat 1962tik aurrera.
Aspalditik dator honako asmo hau; izan ere, uste dut oharkabean hasi nintzela oroitzapen hauek “eraikitzen” hirurogeiko hamarkadaren lehen partean, Mikel gero eta gertuagotik ezagutu ahala. Nolakoa zen, zer egiten zuen eta, nire iduriko, zer egin zezakeen ikusten hasi nintzenean ekin nion bilketari: hala diskoak, nola dokumentuak eta elkarrizketak (egiten ari zena ongi erakusten zutenak batez ere), artikuluak, gutunak (gutxi, haietako asko galdu baikenituen gure etxe-aldaketa sarrietan) eta beste zenbait lekukotza eta oroitzapen. Lan horretan jarraitu nuen hirurogeita hamarreko hamarkadan, eta gero eta gogotsuago eta sistematikoagoko laurogeikoan.
Hamarkada horren ondoren, nire “artxiboak” ugaritzeaz gainera (kontzertu bakoitzaren datu mordo bat jasoz, kritikak bilduz…), hirurogeiko hamarkadan idazten hasia nintzen oharrak ere osatzen hasi nintzen, esperientziak, iruzkinak, gogoetak… gehituz. Pixkanaka, ohar haiek koaderno bilakatu ziren, eta hantxe jaso nituen gure bizipenak; dokumentuen, lagunen oroitzapenen eta elkarren arteko familia-testigantzen bidez, gure gaztaroari eta garai hartako giro orokorrari buruzko zenbait datu bildu ahal izan nituen.
Zalantzarik gabe, nire historiaren ardatza Mikel zen, eta haren ibilbide profesionala, neu ere tartean izanik beste pertsona batzuekin batera. Baina, ardatz horren inguruan, historia ugari zeuden elkarrekin uztartuak, bereziki nirea eta hirurogeiko hamarkadatik aurrera gu ibiltzen ginen gizarteko, familiako eta batez ere kultura-giroko beste zenbait pertsonenak. Mikel jakinaren gainean zegoen nire jarduera hartaz. Maiz, elkarrekin berritzen genituen kontuak edo berak kontatzen zizkidan zenbait gertaera, batzuk niretzat ezagunak eta beste batzuk ez hainbeste. Modu batera edo bestera, proiektuarekin aurrera jotzera bultzatzen ninduen Mikelek. (Irakurri +)
