Español
Aski ezagunak dira Lur eta Amets Euskal Herriko gaztetxoen artean. Gure historian barrena eraman dituzte azken urteotan, liburu, ipuin eta mahai-jokoen bidez. Oraingoan pauso bat aurrera egin eta animazio-luzemetraia bilakatu dira. Euskal Herriko historia inoizko erakargarrien azalduko zaigu otsailetik aurrera.
Aspaldiko ametsa errealitate bihurtu da. Izan ere, badira hamar urte filma egiteko ideia sortu zenetik. Ezinezkoa zirudien ilusio hura, pausoz pauso, errealitate bihurtzen hasi zen. Ipuinak, kontsulta liburua eta mahai jokoa etorri ziren lehenengo. Azkenik, 2017. urtean, filma egiteko prozesua abian jarri zuten. Orain, bi urte igaro ondoren, luzemetraia bukatzear dago. Lehenengo aurkezpen publikoa Durangoko Azokan izango da eta zinemetan 2020ko otsailaren 7an egingo da estreinaldia.
Lur eta Amets titulupean argitaratutako liburu eta ipuinak dira Elkar, Katxiporreta, Ikastolen Elkarteak eta Lotura Filmsek ekoitzitako animazio luzemetrai honen mamia. Gure historian barrena hara eta hona ibili eta abentura gazi-gozoak biziko dituzte Lur eta Amets neba-arreba bikiek, bere amona Andere eta Baltaxar katuaren botereei esker. (Irakurri +)
Unai Elorriagak Iturria izeneko lana plazaratu berri du. Zalantzarik gabe, lan bikaina, literaturaren botere katartikoan sakontzen duen obra horietariko bat. Bere orriotan, irakurleak ipuin estonagarriak topatuko ditu, kalibre handiko narrazioa osatzen dutenak. Zabaldu iturria eta edan bertako ura, ez zarete damutuko.
Narrazio enmarkatuaren aurrean gaude. Narrazio nagusi batek beste narrazio (ipuinak) batzuk barnebiltzen ditu. Ipuinok pisua hartzen dute narrazioan nabarmenki, progresiboki. Hortaz, badira ardatza?
Dudarik gabe. Ipuin-liburua idatzi nahi nuen nik, horretan jarri izan dut hasieratik indarrik handiena eta, zuk esaten duzun moduan, ipuinak, narrazioak dira ardatza. Azala da beste guztia, ipuinak biltzen dituen azala, zuritu behar dena mamira heltzeko. Esan dezakegu nobelaz mozorrotutako ipuin-liburua dela hau. Mozorroa, berez, ikusgarria da, mozorro gehienak bezala, baina mozorroa kendu eta bertan topatuko du irakurleak liburuaren muina.
Bestetik, egia da progresiboki egiten dutela gora ipuinek liburuan zehar, hori da idazketa amaitu eta hartu diodan antza. Ematen du lehen ipuinak apalagoak direla eta intentsitateak apurka egiten duela aurrera… Hasieran neurtu ezin den alorra da hori. (Irakurri +)
Behin baino gehiagotan kontatu izan digute gurasoek euren sasoia desberdina izan zela, biziagoa, errealagoa, langileagoa, pobreagoa, aberatsagoa, zeharo gainditu zutela guk orain arte egin duguna, egiten ari garena eta egiteko duguna ere, benetan ari zirelako, biziagoak zirelako, errealagoak, konprometituagoak, zoroagoak, zentzudunagoak. (Irakurri +)
Ez da egia Oskorri berrogaitazak urtez aritu denik euskal musikagintzan, nork sinesten du, nork ez du aditu euren musika jaio zenetik, are gehiago, jaio aurretik ere, ezer ez zenean… Susmoa da, orokorra, betidanik egon izan dela Oskorri eta, dudarik ez, beti izango dela… Bernat Etxeparek berak aditu zuen 1545. urtea baino askozaz lehenago, sumatu zuen, baina poetarik mingotsenek ere umetarik aditu zuten, Gabriel Arestik, esate baterako, Natxo de Felipe ezagutu baino dezente lehenago. Alemanian aditu zituzten Oskorriren kantuak, bestetik, Txilen, Katakunbetan, Errusiako iraultzan, Kalbario mendian, pubetan, sedentarioetan, ibiltarietan, pubak asmatu baino lehenago ere. Guztiarekin, lan handiegia ere ez da egin behar gazte bat imajinatzeko ehun eta bi urte barru, logelan, tabernan, bulegoan, ikastetxean, musika-aparatu oraindik ez asmatuan, botoirik gabekoan, garunean txertatuan beharbada, “Euskal Herrian euskaraz” kantua aditu eta bere buruari galdetuz zer ari ote den Txinan lanean, Alemanian ikasten, hitzaldiak ingeles txarrean esaten, ergatiboa noiz eta non jarri behar den ahaztu duenean. (Irakurri +)
Buruarekin ez ezik, tripekin irakurtzen da Unai Elorriagaren Iazko hezurrak bosgarren nobela. Indarkeriak, exekuzioak, torturak ditu kontagai, hausnargai eta sentigai.
Lobo Antunes sarri aipatzen duzu liburuan, hauxe irakur liteke: “Lobo Antunesek esaten du asko idazten zuela sasoi hartan, baina oraindik ez zuela nahi zuena idatzi, ez zuela topatu, horregatik ez zuela ezer argitaratu. Esan zuen, ordea, ume haren hanka hila ikusi zuenean ulertu zuela zer idatzi behar zuen, iazko hanka hila, orduan idatzi eta publikatu zuen lehen liburua, Memoria de elefante, umearen hankari begira”. Zerk bultzatu zaitu zu Iazko hezurrak nobela, gerra-indarkeria, hilketak eta torturekiko obsesioa duen Irene Arrias pertsonaiari buruzko nobela idaztera? Halaxe diozu Arriasi buruz: “Indarkeriari begira ari zen azken urteetan Irene Arrias, ETAren 2006ko su-etenetik beharbada, ez zekien zergatik, (…) ez zekien zertarako.
Iruditzen zait aspaldi daukadala oso barneratuta niretzat esentziala denari buruz idatzi nahi dudala; horregatik idatzi izan dut beti heriotzari buruz, gaixotasunari buruz, familia, haurtzaroa, zahartzaroa… Indarkeria ere, guk hala bilatu ala ez, esentziala da guretzat, munduko zati honetan bereziki. Modu koordinatuan pentsatzen hasi ginenetik daukagu ondoan presentzia hori: diktadura baten muinean jaio ginen, haren ondorioak pairatu behar izan ditugu, diktadorea bizi zela eta desagertu ondoren ere, ETA, GAL, Batallón Vasco Español, Triple A, etab. Munduak ere inguratu gaitu indarkeriaz, ezagutzen ditugu (ez daude hain urrun) Argentinako zerrendetan egon zirenak, Perun, Kolonbian, afrikarrak ere ezagutzen ditugu, han gertatu zirenak ezagutzen ditugun bezala… Komunikabideek indarkeriaren berri egunero ematen diguten arren, salbuespen moduan tratatzen dute, pilula solteak balira bezala. Indarkeria, baina, ez da salbuespena, inoiz ez da izan. Horri guztiari buruz gogoeta egin behar zela iruditu zitzaidan.
Munduaren jostura miserableenak erakutsi dituzu, gerren loturak, asasinatzeen antzekotasunak… Uganda, Kolonbia, Palestina, Errusia, Alemania, Irlanda, Liberia, Peru, batez ere Ruanda, Euskal Herria… Konparagarriak al dira indarkeriak?
Egia da harritu egiten nautela hizlari batzuek, arrazoi gisa jaurtitzen baitute egoerak ezin direla konparatu, oso desberdinak direla hau eta beste hori… Konparatu, ordea, guztia konparatu ahal da; beste kontu bat da ateratzen diren ondorioak, berdintasunak topatzen diren, antzekotasunak, modu globalean edo bazterreko ezaugarrietan diren berdinak edo antzekoak konparatutakoak… Beste modu batera azaldu beharko litzateke beharbada: indarkeria desberdinak (edota leku desberdinetan izandako indarkeriak) elkarren ondoan jarri ditut. Ez dut, ostera, ondoriorik eman, nahikoa modu aseptikoan eman ditut, irakurleak sor ditzan ondorioak, hala nahi badu, edo nirekin batera egin dezan hausnarketa. (Irakurri +)
