Español
Telesforo Monzon (1904-1981), Bergaran jaiotako aristokrata eta politikariari buruzko biografia mamitsua idatzi du Pako Sudupek. Telesforo Mozon, aristokrata abertzalea – EAJtik HBra: bilakaera politiko-kulturala (Txertoa) izenburupean, haren ibilbidea ez ezik, XX. mendeko Euskal Herriko historia eta politika ezagutu eta ulertzeko liburu gomendagarria, gerra aurretik hasi eta ia-ia egundaino.
Zergatik Telesforo Monzon? Zerk erakarri zaitu biografia bat idazteraino?
Lehen ideia Txillardegiri buruzko lana egiten ari nintzela etorri zitzaidan. 1957an edo ezagutu zuenean Donibane Lohizuneko Mende Berrin, Txillardegiri aristokrata bat iruditu zitzaion; aristokrata hiru bat neskame euskaldunek zerbitzatu zietelako bazkaria, aristokrata janzten zen moduagatik eta bere izaera nobleagatik, zituen lagunengatik, esaterako, Manu Sota, oso british janzten zena…; eta aldi berean, benetako abertzalea: Ipar eta Hegoak bat egin eta euskal estatu euskaldunaren aldeko benetako abertzalea; hala adierazi zuen Txillardegik hura hil zenean.
Nola laburtuko zenuke haren figura eta ibilbidea?
Arbaso karlista-monarkiko espainiarretatik Eusko Alderdi Jeltzalera pasa zen modu erromantiko ez-pragmatikoan, Jaungoikoaren eta hark egindako Euskal Herriaren alderako maitasunak eraginik, eta espainiar eskuindar eta ezkertiarren espainolismo inposatzailearekin nazka-nazka eginda. Eta, ondoren, beren bizia emateko prest zeuden etakideen alderako lerratze sentimentalak barru-barrutik bultzaturik, hitzezko borroka latz-arriskutsu-higatzailean zuen guztia emateraino, Herri Batasuneko mahai nazionaleko zenbaitekin bat-bat eginik. (Irakurri +)
Euskarara Walter Benjamin, Anaïs Nin eta Amélie Nothomb bezalako egileen testuak ekarri ditu Garazi Arrulak. Baina itzuli ez ezik, sortu ere egiten du, Gu orduko haiek ipuin liburuan (Txalaparta, 2017) erakutsi duen bezala. Arlo bietaz elekatu dugu berarekin.
Belaunaldi berri bakoitzak bere gustuak, kezkak eta ikuspegiak ekartzen dizkio literaturari. Ikusten duzu horrelakorik azken urteotan plazaratu zareten idazleen artean?
Ez naiz egokiena azken urteotan plazaraturiko idazleen puntu komunak aletzeko. Ez dakit belaunaldi berri batez mintzatu gaitezkeen ere. Badira taldetxo batzuk; ebideenteena ITU bandaren bueltan bildurikoak dira, ni baino urte batzuk gazteagoak. Posizio geografiko, tenporal eta sinboliko beretik mintzo diren kideak direnez gero, ez da harritzekoa belaunaldi beraren baitan kezka berak azaleratzea; horiek nola gurutzatzen diren, ordea, hamaika molde ager ditzakete paperean. (Irakurri +)
Abesti berririk argitaratu gabe zortzi urte luze egin ondoren, eskuartean dugu Gozategi taldearen itzulera diskoa. G. da bilduma berri honen izenburua. Ez da erraza izan, baina Zingel single-kantuaren bideoklip grabazio egunean harrapatu ditugu Iñigo Goikoetxea eta Asier Gozategi.
Galdera: Zortzi urte ez al da gehiegi ezer argitaratu gabe egoteko?
Iñigo: Asierrengatik izan balitz aspaldi atera behar zuen disko honek, baina gure bizitzek bide ezberdinak hartu dituzte azken urte hauetan, eta bakoitzaren erritmo hori errespetatu nahi izan dugu. 25 urte baino gehiago egin ditugu elkarrekin, eta ez genuen presakako ezer probokatu nahi.
Asier: 2012an egin genuen All Stars bilduma lana eta handik aurrera hasi nintzen ni kantu berriak izan zitezkeen ideiekin telefonoa betetzen. Joan den urtean 25. urteurrena eta guretzat oso bereziak izan diren kontzertuak etorri ziren. DVD eta CDa ere Durangorako eta horrekin ez nuen nahikoa, beste pauso bat behar nuen eta segituan hasi nintzen beste hauek berotzen… (Irakurri +)
Maialen Marin eta Aiora Jaka Mo Yan-en Hori da umorea, maisu! liburuaren aurkezpenean
Yan Lianke idazle txinatarraren Balou mendikateko balada euskaratu dute Maialen Marin-Lacarta eta Aiora Jaka Irizar itzultzaileek, lau eskutara. Egile indartsua da Yan Lianke, Txinako gizarteko arazoak islatzeko estilo berezia duena, aldi berean higuina eta lilura sor ditzakeena. Idazle saritua eta zentsuratua da aldi berean bere herrialdean, nazioartean ere gero eta ospetsuagoa, eta berak eskatuta euskaratu dute nobela hau itzultzaileek. Haiekin hitz egin dugu.
Hasteko, Maialen, nondik nora iritsi zinen zu kultura txinatarrera eta Hong Kongera?
M.M.: Ia lau urte daramatzat Hong Kongen bizitzen baina duela hamazazpi urte hasi nintzen txinera ikasten, 2001ean, Universitat Autònoma de Barcelonan. Geroztik, Txina eta Europa artean hainbat joan-etorri egin ditut. 2004an joan nintzen lehen aldiz Pekinera ikastera, eta gero berriro 2007an. Taiwanen ere pasa nuen denboraldi bat 2009an. Kultura txinatarrera kasualitatez iritsi nintzela esan daiteke, baina iristea gauza bat da eta ikasten jarraitzea beste bat. Hasiera batean hizkuntzak erakarri ninduen, eta gero, pixkanaka, literaturak. Beraz, 2008an, Pekineko Unibertsitatean ikasten ari nintzela, Parisera joatea erabaki nuen txinatar literatura ikasketak sakontzera. Han masterra eta doktoretza ikasi eta gero, orain txinatar literatura eta itzulpengintza irakasten ditut Hong Kongen. (Irakurri +)
Bioklik aurkezten duzu, zure zazpigarren nobela, euskaraz. Zer kontatzen du eleberri honek?
Bilbon gaude, 2044an. Unibertsitateko ikasle bati hurrengo ikasturtera pasatzeko proba oso gogorra jarri diote. Familia baten kasua eman diote eta, Unibertsitatetik bidaltzen dizkioten bideoetan oinarrituta (ordurako ez dago Unibertsitate fisikorik ia), txosten bat egin behar du, teorian ikasitakoei lotzeko. Liburu gehiena, beraz, ikasle horrek txostenerako egindako lehen zirriborroa da. Haren bidez, Txetxu Urruti eta Nere Poza senar-emazteek eta Aiora, Xabier eta Naomi haien seme-alabek osatutako familiaren inguruko gertaeren berri ematen zaigu. Txetxu Urruti mekanikaria da, ikasketa urrikoa, eta Nere Poza enpresa bateko zuzendaria. Egun batean, etxean bakarrik geratu ondoren, hilik agertuko da Nere, eta Txetxu atxilotuko dute automatikoki, hiltzailea delakoan. Txostenean, Txetxuren epaiketa izan arteko gorabeherak jasotzen dira eta, horren bidez, garai horretako gizartearen berri ematen zaigu: lana, eskola, kartzela, justizia… Gizarte bioteknologikoa da hura, biodemokrazian oinarritutakoa. Itxura batean, gizarterik askeena, herritarrek edozertarako eman baititzakete euren biobotoak, baita, esaterako, Txetxu epaitzeko ere. Nahi beste bioboto eman daiteke, honen alde zein haren kontra, baina biokredituak behar dira biobotoetarako. Esan dezakegu hori dela hari nagusia, gero txostenetik kanpoko beste hari batzuk zabaltzen badira ere.
Zientzia fikzioaren generoa ez da asko landu euskaraz, ezta?
Egia esan, oraintxe bertan oso liburu gutxi datozkit burura, Fernando Morillok idatzitakoren bat, gazte-literaturako beste bakanen bat… Nire bigarren eleberria ere, “Karonte” zientzia fikzioaren generoan kokatzen da. Baina esango nuke euskal idazleok, oro har, gure orainari eta iraganari gehiago begiratzeko joera daukagula, etorkizunari baino, eta errealitateari oso lotuta idazteko. (Irakurri +)
Donostiako Udalak Mikel Laboari emandako Adarra sariaren harira jasotako enkargua diskoan bildu du Deloreanek. Ez da bertsioen ohiko disko bat, esan bailiteke Laboaren obra inspirazio iturri gisa erabili duela taldeak konposizio berriak sortzeko.
Diskoan Laboaren kantuen bertsioak entzutea espero duenak dezepzioa jaso dezake. Zenbait kasutan (“Denbora galduaren bila”-n, esaterako) apenas dago jatorrizkoaren arrastorik. Abestien egokitzapenak direla diozue. Zergatik erabaki zenuten bide hori hartzea?
Mikel Laboak beti izan zuen esperimentaziorako jarrera erradikala, eta guk jarrera hori nabarmendu nahi genuen. Esperimentazioarekiko maitasun hori hartu dugu zubitzat gure mundua eta Laboaren munduaren artean. Aipatzen duzun kasu horretan, jatorrizko abestiaren akorde progresioa errespetatu dugu %100ean, baina produkzio guztiz libre eta esperimentala eman diogu. Agian lehen entzunaldi batean arrastorik ez da somatzen, baina abesti berbera da. Hala ere, entzuleak Laboaren abestiak kantatu ahal izango ditu. “Kantuz” edo “Bentara noa”, adibidez, ahotsean oinarritu ditugu, instrumentazioa bakarrik aldatuz. (Irakurri +)
