EspañolJulen Belamunok Ukabilak eta loreak liburua kaleratu berri du, 8 ipuinez osaturiko lana. Pertsonaien barrenean sartzeko abilezia aparta erakutsi du idazleak estilo zehatz bezain dotore batean idatzitako istorio hauetan: izaki bakartiak gehienetan, bizitzak edo inguruak gaizki tratatuak sarri, bere burua gobernatzen ere asmatzen ez dutenak… Gizajoen katalogo bat, sakon-sakonean gutako edozein ere izan daitekeen bezalakoak.
Idazle berria da Julen Belamuno, baina ez gazte-gaztea ere. Nondik zatoz? Noiz ekin zenion idazteari? Zergatik orain argitaratzeko pausoa?
Bai, hala da, gazteena izan nintzen. Berrogeitaka urtera arte derrigor idatzi beharrekoak besterik ez nuen idazten, laneko txostenak eta holakoak. Noizean behin bai, pentsakizunen bat edo ideiaren bat idazten nuen, baina askoz gehiago ez. 2002an edo hasi nintzen, eta luzera estandar samar bateko ipuinak, berriz, 2005ean edo. Eta ipuin batzuk idatzita neuzkanez, pentsatu nuen aukeraketa bat egin eta zerbait argitaratu zitekeela.
Zure izena ez da ezaguna, baina sari inportanteak irabazitakoak dira zure ipuinetako batzuk. Ignacio Aldecoa bi aldiz…
Bai. Lehen sari hura oso inportantea izan zen niretzat. Ez nekien nik idazten nituen gauzek baliorik bazuten edo ez, eta epaimahai batek nirea aukeratzeak konfiantza eman zidan. Eta bigarrena irabazteak ere seguruago sentiarazi ninduen. Sariez gaizki hitz egiteko joera dago, baina ni ez nago ados. Sari horiek gabe seguru asko etsi egingo nuen, eta liburu hau ez zen inoiz aterako.
Ipuingintzan, baduzu erreferentziazko autorerik, euskal letretan nahiz kanpoan?
Ipuingintzan bada indarrean dagoen banaketa bat, eskematiko samarra: batetik, Kafka eta Borges eta horien leinukoak daude, eta, bestetik, Txekhov edo Carverren ildokoak. Nik irakurle moduan nahiago ditut lehen sail horretakoak. Baina horrek ez du esan nahi haien eragina dudanik. Nahi nuke nik! (Irakurri +)
Amaiur plaza taldean, eta Sokaide taldean geroago, urtetan aritu ondoren, Karratura izeneko hau Naroa Gaintzaren proiektu berria dugu. 2014ko negua eta udaberria bitartean Asier Ercilla teknikariarekin Bilboko Balea estudioan grabatu da, eta bertan David Nanclares musikaria eta ekoizlea, David Gorospe bateria jolea, Mandoilek taldeko Igon Olaguenaga ahotsean eta Eunate Vilches biolinean, besteak beste, izan dira lagun. Bakarkako disko bat izan arren, rock and roll banda baten kontzeptuari heldu dio, elementu gutxirekin bada ere, rock talde on batek asko eman dezakeela erakutsiz. Une intimoak daude, pasarte indartsuekin kontrastatuak. Mugaldeko gitarrak, psikodelia eta underground ukituak, hamaika kantu, hamaika lagun, hamaika doinu, hamaika erritmo, hamaika istorio eta milaka sentsazio biltzen dituen diskoa deskubrituko du entzuleak.
Amaiur taldea, Sokaide… urte mordoa eman duzu plaza taldeetan kantatzen. Zer suposatzen du une honetan zure kantuekin proiektu berri hau aurkezteak?
Ilusioa, ardura, jakin-mina, beldurra, zerotik hastea… hori dena eta gehiago. Amaiur taula gainean hazten zen piztia zen, erromeria talde indartsua nortasunez betea, konpaktua eta zuzena, dena irakatsi zidan eta dena eman nion. Baina dabilenak badaki noiz hasi behar duen bere bidea, batzuetan bakarrik, zaila bada ere, eta urteetan idatzitako esaldiak kanta bihurtu nituen, pianoa afinatu eta jotzeari ekin nion berriz ere. Nire indar guztiak utzi ditut bertan, paperetik ahora.
Zeri kantatzen diozu Karratura izeneko zure lehen disko honetan? Zein dira zure kezkak?
Kanporatzen dut nire barruan zama suposatzen duena, ahulezia ematen didana, hauskorrago bihurtzen nauena… Azalekoa alboratuz hasten naiz idazten eta indarberriztuta ateratzen naiz kantu bakoitzetik, nire buruari aukera berri bat emanez.
Gai zintzoak dira, gertukoak; maitasunik gordinena, herri honek pairatzen dituen bidegabekeriak, momentu on-onen sentsazioak… bizitzea tokatu zaigun Eroen aro honek eskaintzen dizkigun tematikak, batik bat. (Irakurri +)
Dionisio Cañasen poema batetik hartu du Ruper Ordorikak disko berriaren izenburua, Lurrean etzanda. Bizitzak eskaintzen dituen gauza ederrez gozatzeko –adiskidetasuna, maitasuna, natura…– eta haren ifrentzuarekin –gizaki ororen zalantzak, ikarak…– elkarbizitzen jakiteko gonbita dira Ordorikaren kantuak.
Arreta deitu dit azken hiru diskoen izenburuek naturako erreferentziak dituztela (haizea, hodeiak, lurra). Horrek, eta hirurek nolabait gordetzen duten batasun tematikoak, trilogia bat osatzen dutela pentsatzera eraman dezake.
Ez da nire asmorik izan, ez daukat horrelako ahalmen taktikorik, baina beste aldera esango nizuke baietz, azken urteetan beste esparru batean sartzen ari naiz kantugaietan, eta litekeena da egotea horrelako harreman bat… Polita da esaten duzuna. Niretzat natura da umeak marrazten duen orriaren alde hori, non agertzen den zeru bat, eguzki bat, mendi bat… hori da da gure kantuak bizi diren tokia.
“Hemen dago, heldu da eguna, pozik izan, heldu da”, dira diskoko lehen hitzak. Aurreko diskoetan bezala, bizitza berri bat hasi duenaren lilura islatzen da kantu askotan, bizitzaren ospakizun neurtu eta sosegatu bat.
Ez da
kit nori entzun diodan berriki esaten ezkor izateari utzi egin diola harik eta sasoi hobeak iritsi arte. Nik ere garai hobeetarako utzi dut pesimismoa. Sasoi oso ilunetan ez zait ateratzen horretan sakontzea. Orain badugu aski kezkarik inguruan. Aspaldian ari naiz hain logizistak ez diren testuen atzetik. Eta musikan, berba jakin bati hain lotuak ez diren giroen atzetik. Hitzari doinua gehituz gero halako zoriaz sortzen den hirugarren gune baten bila nabil, barruko gauzak esan ahal izateko. (Irakurri +)
Euskal Herria liburuak duela egun gutxi ikusi du argia elkar Fundazioaren eskutik. Lau liburuki kaleratu ditu, bakoitza hizkuntza batean: euskara, gaztelera, ingelesa eta frantsesa. Liburu honen bitartez, elkar Fundazioak Euskal Herriari “herri” bezala begiratu nahi izan dio, paisaiari, naturari, historiari eta kulturari erreparatuta. Liburu honen nondik norakoak hobeto ezagutzeko, elkar Fundazioko Joxemari Sors-engana jo dugu.
Zer aurkituko du irakurleak Euskal Herria liburuan?
Euskal Herria liburuak “herri” bat garela aldarrikatu nahi du, hau da, existitzen garela. Liburu honen bidez, “herri” honen inguruko ikuspegi zabal bat eskaini nahi zaio irakurleari. Argazki ikusgarriekin eta testu erakargarriekin irakurlearengan interesa piztu nahi izan da; herri hau hobeto ezagutzeko interesa transmititu.
elkar Fundazioaren proiektua izan da. Zein helbururekin egin du Fundazioak liburua?
Liburu honen bidez elkar Fundazioaren misioa eta baloreak modu ikusgarrian zabaldu nahi izan dira. Kasu honetan, Euskal Herriaren ikuspegia elkar Fundazioaren argitaletxe baten bitartez ekoiztu da, Sua edizioak-en bidez. (Irakurri +)
Garazi Kamiok Orube abandonatuak eleberria kaleratu berri du, iaz irabazitako Augustin Zubikarai sariaren fruitua. Elkarrekin txirikordatzen diren hiru kontakizun, bakardadearen gordina pairatzen duten hiru pertsonaia, nora joan ez daukatenen hiru deserri. Horra Garazi Kamiok bere lehen eleberri honetan eskaintzen diguna, galtzaile guztiekiko sentiberatasunez eta aldarririk gabeko patetismoz.
Lehenago ipuin-liburu bat idatzi zenuen, eta orain nobela. Bilakaera bat da? Aurrerapausoa? Bi lan klase? Zertan dira desberdintasunak?
Ipuin laburretatik nobelara pasatzea aurrerapausoa izan da. Orain arte eskema itxi eta laburrak sortzen nituen istorioak osatzerako garaian. Orain, aldiz, eskemak zabaldu egin ditut.
Hala ere, nobela hau hiru istorio txirikordatuz osatzen da: zerk egiten du, hortaz, kontakizun bakarra? Zer da Orube abandonatuak?
Orube abandonatuak nobela, denboran elkarrengandik urrun dauden hiru istoriok osatzen dute. Itxuraz desberdinak izan daitezke, baina komunean gauza ugari dituzte. Autore edo egoera bat gogorarazten duten hiru obra edo film dira, esaterako. Elkarren artean txirikordatzen dira eta, esaterako, batentzat huskeria dena, beste pertsonaia batentzat bizirauteko osagai garrantzitsua izan daiteke.
Hiru istorio horiek lekua konpartitzen dute, baina garai desberdinetan gertatzen dira. Zer lokarri gehiago dute? (espiritua, objektu batzuk…)
Hiru pertsonaiek etxe baten orubea konpartitzen dute, garai desberdinetan betiere. Pertsonaia batentzat hutsala den armairua, esaterako, beste batentzat fetitxismoz betetako elementua da; hirugarren pertsonaiarentzat, aldiz, ezinbesteko bihurtuko den altzaria da.
Aipa ditzagun banan-banan hiru istoriook. Lehenengoa, gerraostean kokatzen da, preso eduki duten gizon bat itzultzen da herrira. Zer topatuko du bertan?
Mariok trenez egingo du etxerako bidea. Emaztea zain izango du Tolosako geltokian, baina oinez egin beharko dituzte etxerako hamaika kilometroak. Emaztearen aldetik hoztasuna sentituko du eta ez du ulertuko haren jarrera. Mezua argi utziko dio itzultzen den lehendabiziko egunean: inork ez daki herrira itzuli denik eta lotsa du familiak barruraino sartuta.
Ze dokumentazio-lan egin duzu atal hau idazteko?
Kontzentrazio esparru batean izan nintzen, bertakoak entzuteko. Izan ere, kontzentrazio-esparruetako irudia 2. Mundu Gerrakoa dugu eta gutxi jaso dugu espainiar estatuan lanean egon zirenen inguruan. Gai hori erreskatatu nahi izan dut, sinbolikoki bada ere. (Irakurri +)
Liburu berri bat dakar Joxe Azurmendik, Historia, arraza eta nazioa kontzeptuak aztertzen dituen saiakera mardula, nazionalismoaren inguruko topikoak jorratuz eta bereziki intelektual frantsesen lanak arakatuz.
Liburu hau urteetako lanaren emaitza dela nabari da, irakurtzen hasi orduko. Noiz bururatu zitzaizun ideia, noiz berotu zinen eta idazten hasi, nolakoa izan da prozesua?
Nazionalismoaren inguruan materialak biltzen aspaldi hasi nintzen, libururen bat egiteko asmorik gabe. Hau liburu hau idazteko ideia, hemengo sasi-ilustrazio autokonplazienteagatik sortu zen. Baina behin eta berriro eten eta berrasi eta berriro eten eta berrasi ibili behar izan dut, hamarren bat urte luzatu da. Buruhauste handia, esku artean nuen material pila egituratzeak eman dit. Beste pila bat kanpoan gelditu da.
Nazionalismo espainola orain baino lehen jorratu eta kritikatu izan duzu; nazionalismo frantsesaren txanda berez tokatzen zen, ala zergatik iritsi da orain?
Ez nuen inola ere nazionalismo frantsesa maiseatzeko asmorik. Gure artean asko aipatzen diren eta nazionalismo espainola kamuflatzeko erabiltzen diren nazio zibiko versus etniko eta antzeko kontzeptuak egiazko testuinguruan ipini gura nituen. Kontzeptuok euren historian esplikatzea eskatzen zuen horrek.
Xobinismoaren erro luze eta sakon horiek deskubritzeak zu zeu ere harritu zaitu, ala espero zenuen?
Ezagutu, ezagutzen nuen. Hala ere, ezin ukatu Renanen eta zenbait nazionalista frantsesen haize superxobino eta enbusteria intelektual batzuek harritu egin nautena.
Eta, laburtzea zaila den arren, zertan dira nazionalismo espainola eta frantsesa antzeko, eta zertan desberdin?
Nazionalismo frantsesa, pentsamendu bezala, humanistekin hasi da eta gaur arte soka xuxen-xuxen luzean doa, tradizio kultural handia dauka. Nazionalismo espainol klasikoak, inperialak, Italiari eta Portugali hartu zien kultura. Nebrija, etab. Baina bere garaian Espainia ez da modernizatu. Modernizatu nahirik hasi denean Frantziari kopiatzen hasi da, berandu eta gaizki. Nazionalismo espainola nazionalismo frantsesaren kopia txar bat da.
Eta beste leku batzuetako nazionalismoak? Denek ere ipurdian zuloa, ala ñabardurak egitea komeni da?
Nolabait, Europako nazionalismo guztiak nazionalismo frantsesaren eskolan ikasiak dira. Denak eta beti ez dira berdinak, hala ere. Gauza bat da Napoleon III.aren nazionalismo frantsesa Alemaniari erasotzen, beste bat da Jean Moulinen nazionalismoa Frantzia okupatuan alemanei erasotzen. Betiko eznazionalista zeinahi kolorekoentzat izaten dira nazionalismo denak berdinak. Berriki Lidia Falcónek artikulu bat idatzi du Público-n: “El nacionalismo siempre es de derechas”. Hori idazten duena, justu Kataluniako auziaren erdian idatzi ere, bera behintzat ez da beti ezkerrekoa. Bat nazionalismo jakobinoaz oroitzen da eta Frantziako muga naturalen doktrina iraultzaileaz. Kosciuszko nazionalista poloniarra, Engelsen iritzian, gizadiaren heroi bat da, askatasun eta berdintasunaren gudaria. Garibaldi gogoratzen dugu Italian, eta Cattaneo eta Pisacane eta Giuseppe Ferrari. James Connolly Irlandan, gero Frank Ryan, G. Gilmore, Peadar O’Donnell. Estreinako kibbuzniki sionistak Israelen, anarko-komunistak. Manabendra Nath Roy antikolonialista indiarra, “ekialdeko Marx” Leninen esanean. Stalin bera, Andreu Nin, Tito, Ho Chi Minh, José Martí eta Fidelen “Movimiento 26 de Julio”, Mandela, gaurko mugimendu bolivaristak, etab., etab. Estatuaren nazionalismo dominantea ukiezintzeko topiko usteletako bat da a priori “beste” nazionalismo denak estigmatizatzea. (Irakurri +)
