Patxi Iturregi: “Ipuinaren izaeraren beraren kontrakoa da epikotasuna”

Patxi Iturregi (Laudio, 1952) gure ipuingintzako maisuetako bat da, orain hogeitaka urte Haize kontra itsas giroko ipuin liburua argitaratu zuenez geroztik. Beste zenbait ipuin bilduma eta hamarkada luze bateko isilaldiaren ondotik, itsasoko istorioetara itzuli da, orain dela 100 urteko Bilbo eta orduko giroa erretratatzen dituen liburu eder batekin: Ur biren artean.

Hamar urte baino gehiago igaro dira azken liburu argitaratu zenuenetik. Idazten egon zara bitartean? Eta zerk bultzatu zaitu itzultzera?

Oraindik mingarria da niretzat galdera horri erantzun beharra. Duela hamar bat urte depresio handi bat jasan nuen, ezin bainituen uztartu nire lanbidea eta zaletasuna. Hortaz, une batean idazteari utzi nion eta, ez hori bakarrik, liburu-denda batean sartzen banintzen ere, sekulako tristura sortzen zitzaidan, eta askotan erdi negarrez atera behar izaten nuen kanpora. Gero, astiro-astiro baretuz joan zen ukazio-sentimendu hori eta berriro hasi nintzen irakurtzen, liburuez gozatzen, eta, zorionez, barneko zauri hori berez bezala sendatu da. Orain, erretiroa hartu ondoren denbora libre gehiago dudanez gero, berriro ekin diot idazteari. Bitxia bada ere, dena izan da denbora kontu bat, besterik ez. Makalaldi luze hartan, zer edo zer idatzi nuen, zertan ukatu: laneko txostenak, eskualdeko komunikabideetarako artikuluak, zutaberen bat…, baina ez benetako literaturarik. 

(Irakurri +)

“Ondo Egindako Lana” omenaldia elkar Fundazioari

Eibarko Armeria eskolak elkar Fundazioa omendu du gaur “Ondo Egindako Lana” programaren baitan. Armeria eskolakoen hitzetan, arrazoi hauek direla medio omendu nahi izan dute elkar Fundazioa: “enpresaren izaera eta ereduagatik, ekonomia kulturaren zerbitzura jartzeagatik berrinbertitze politika dela medio, euskara eta euskal kultura oinarri bezala hartzen duelako, arlo sozialaren kudeaketa parekidearengatik, azken urtetan lortzen ari den garapen eta helburuengatik”. 

Armeria eskolaren “Ondo Egindako Lana” programan, lan esparru anitzetako profesionalek euren ideiak eta gogoetak elkarbanatzen dituzte ikasleen eta herritarren aurrean. 2015ean jarri zuten martxan eta lanaren eta ahaleginaren baloreak gizarteratuz “ondo egindako lana” etorkizuneko oinarrizko estrategia gisara baliatzea du helburu. Programaren barruan omenaldia egiten zaio eskolak hala erabaki duen pertsona edo entitate bati, eta aukera ematen du hark egindako lana ezagutzeko eta esplikatzeko, eredu izan dadin eta. 

elkar Fundazioaren aurretik jaso dute omenaldia erakundeek –Eusko Ikaskuntza–, enpresako jendeak –Manuel Iraolagoitia, Migel Lazpiur, Antonio Cancelo, Jose Luis Elkor–,ekintzaileek –F. Javier Egurrola, Natividad Garcia, F. Javier Peña–, kirolariek –Jagoba Arraste, Abel Barriola, Gaizka Garitano–, irakasleek –Juan Jose Alvarez–, kazetariek –Mariano Ferrer– edota kulturgileek –Aitor Gorosabel, Xabier Amuriza, Joan Mari Torrealdai–.

Antolatzaileek gogoratu duten bezala, “elkar Fundazioak euskara eta euskal kulturaren garapena kultur industriaren egituratzetik bideratzea izan du helburu, liburu eta musikaren ekoizpena, banaketa eta salmenta biltze dituen egitura integrala eratuz”, eta, besteak beste horrek merezi du ondo egindako lanaren izendapena. 

Argazkian ikus ditzakegu Jon Jaka eta Joxemari Sors elkar fundazioaren sortzaileak eta Markel Olano Gipuzkoako Foru Aldundiko Diputatu Nagusia solasean Joan Mari Torrealdairen gidaritzapean.  

 

IRAKURLEARI ZOR DIOGUN CHACHACHA HORI

Emozioa. Sentimenduaren atarian sentitzen dugun bulkada. Pentsamenduak osatu baino lehen gorputzak gutaz dakiena. Hotzikara bat, urdailak bapatean hartzen duen pisua, eztarrian egiten zaigun korapiloa. Buruak gorputza duela uste dugu, agintea, kontrola, esana. Baina gorputzak ere badauka burua; baditu desirak, ezagupenak, intuizioak. Badaki irakurtzen. Baditu bere liburu kutunak.

Nirearen antzeko sasoi batean jaiotakoa bazara ez dizut azaldu beharko Dirty Dancing zer den. Saiatuko zinen Johnny eta Babyren jauzia egiten eta jakingo duzu zertara natorren galdetu eta “sandia bat ekartzera” erantzuterakoan zertaz ari naizen. Elkarrizketa asko jakingo dituzu, buruz, beharbada baita nire kutunena ere, feminismoaren ikurtzat geratu den klasiko honetatik literaturarako erreibindikatu nahi dudana. Patrick Swayzeren pertsonaiak neskato protagonistari dantzan irakasten dionean esaten dio: “Hau da zure espazioa, hau da nirea. Ni ez naiz zurean sartzen, zu ez zara neurean sartzen. Orain, bai, dantza dezagun chachacha hori”.

Ez dut uste literaturan beti irakurlearekin chachacha egokia egiten dugunik. Edo hobe esanda, chachacha egokia egiteko arauak argi azaltzen ditugunik. Niri gehiegitan gertatzen zait irakurtzerakoan kodigoarekin estropezu egitea, maiz galdetuko nioke autoreari irakurle bezala non jartzea nahi duen, zein den nire espazioa, zein berea eta nola egingo dugun dantzan. Autofikzioaren eta fikzioaren, errealitatearen eta irudimenaren arteko mugekin, bereziki.

(Irakurri +)

Harkaitz Canoren literaturaren arrabaletan

Halaxe pasa nituen Mecanografiak antologia osatzeko behar izan nituen hilabeteak. Harkaitz Canok azken mende erdian idatzitako narrazio guztiak bilatzen eta irakurtzen, bere hitzek sortu dituzten unibertsoekin hordituta. Egia esan, izan dut lan desatseginagorik. 

Euskaldunon Egunkarian jaso nuen lehen aldiz Harkaitz Cano izeneko baten berri. Ez dut lehen zutabe haren gaia gogoratzen. Bai, ostera, lotura bat, gerora Katixa Agirrerekin Sua falta zaigu narrazio laburra irakurtzerakoan ere sen- titu nuena. Hantxe, neure aurrean, neurelako norbait ze- goen. Neure kultur erreferentzietatik hurbil zegoen nor- bait, mundua neurearen ez oso desberdina zen ertz batetik ikusten zuen ezezagun ezagun bat, berehala etxekotu nuena. Etxekotze horren baimenarekin osatu dut Esteban Montorioren azal ederrarekin datorren Mecanografiak. Antologia apetatsua, ez-kanonikoa, ez-kronologikoa, ez- akademikoa. 

Ezin bestela izan. Nekez jaso zezakeen liburu batek Harkaitz Canok egin duen guztia. Euskal literaturan gutxik egin dute berak bezainbeste. Hasierako narrazioetatik ikusten da ofizio honek dituen tresna guztiak erabili eta ezagutu nahi dituen irakurzale amorratua. B planik gabeko idazle baten pasioak baino ezin du azaldu 1994tik

(Irakurri +)

MENDI-JOAK

Mendi-joak liburua osatzen duten narrazioak oso anitzak dira. Bakoitzak badu bere giroa, bere tokia, bere istorioa eta bere pertsonaiak. Mendi txango sorta moduko bat da. Denak desberdinak, baina denak argazki album bereko atalak. 

Liburu honetako protagonistek ez dute izugarrizko abentura epikorik bizitzen. Mendizale arruntak dira, ni bezalakoak. Edo besteak mendira doazen bitartean etxean gelditzen direnak dira, ni bezala. Horregatik, agian, gustatu zait hainbeste. 

Aingeru Epaltza kazetari eta idazle iruindarra trebea da idazten. Gero eta trebeagoa, esanen nuke nik. Euskara ederra eta bertako hitz eta esamoldeak ibiltzen ditu, baina irakurle arruntari zangotraba gehiegi jarri gabe, eta hori eskertzekoa da beti. 

(Irakurri +)

Eneko Aizpuruak irabazi du Tene Mujika Saria

 
Eneko Aizpurua idazle lazkaotarrak irabazi du 2019ko Tene Mujika beka, Bidasoa ibaian gora egindako bidaia baten harira memoria kolektiboan lekua duten edo izan behar luketen hainbat istorio kontatzeko proiektu batekin. Euskal Herriko historia hurbilaz idazteko ez-fikziozko proiektuak saritzen ditu Debako Udalak eta Elkar argitaletxeak antolaturiko beka honek. Aurten aurkeztutako proiektuen artean Aizpuruarena eman du irabazletzat Idurre Eskisabelek, Imanol Muruak eta Aitor Zuberogoitiak osatutako epaimahaiak, eta orain urtebeteko epea izango du kazetariak lana burutzeko, gero liburu gisa argitara dadin. 

(Irakurri +)