EspañolElkarrekin tentsio handiko ordu batzuk pasatutako bi pertsona ditu protagonista Pello Lizarralderen Lanbroa nobela berriak, Xabier eta Maialen. Denboran laburra bada ere, elkarrekin bizi izandakoaren intentsitateak bien arteko lotura estu eta iraunkorra ezarri du. (Irakurri +)
Gorabehera handiko bizimodua izan ondoren zahartzaroa lasai bizi nahi duen emakume bat du protagonista Arantxa Urretabizkaiaren (Donostia, 1947) Azken etxeanobelak (Pamiela). (Irakurri +)
Kritikaren oniritzia eta laudorioak jaso ondoren, Euskarazko Literaturako Euskadi saria irabazi du Irati Elorrietak (Algorta, 1979) Neguko argiak eleberriarekin (Pamiela, 2018). Añes eta Marta dira pertsonaia nagusiak. Berlinen bizi diren euskal herritarrak dira biak, Elorrieta bera bezala. Añes eta Martaren bidez beste pertsonaia asko —eta askotarikoak— ezagutzeko aukera izango du Neguko argiak irakurtzen duenak.
Pertsonaia ugari dago Neguko argiak nobelan, era askotako harremanak, kezkak eta obsesioak… Zerk bultzatu zaitu mosaiko baten antza duen egitura koral horren aldeko hautua egitera?
Idazten hasterakoan, abiapuntua pertsonaia talde bat izan zen. Haien arteko harremanei jarraika idatzi nahi nuela nekien. Pertsonaien kezka eta obsesioei tiraka, hain zuzen ere. (Irakurri +)
Hemen daude, gure artean. Mundua salbatu behar duen brigada berezia Euskal Herrira heldu da. Inurri4k dira, mundu zabaleko auzirik gaitzenak ikertu eta argituko dituzten inurri harrigarriak. Dibertsioa, komikia, geografia eta historia egoki nahastuta agertu zaizkigu.
Inurpanpox, Inurrindar, Inurmalgu eta Inurmail dira Inurriak brigada bereziko lau kideak. Izenek iradokitzen duten bezala, nork bere gaitasuna dauka: malgutasuna, kemena, azkartasuna, hegan egitea. Edonola ere, brigada dira eta misterio ilun eta nahasienak non, brigada han. Beraz, munduan barrena ibiliko dira hara eta hona haien dohaiez auzirik harrigarrienei argia ekarri nahian.
Lehenengo bi liburuetan New York eta Paris bisitatuko dituzte. Etxe-orratzen hirian misterio sinesgaitzari egin beharko diote aurre, Askatusunaren estatuak bere lekutik alde egin du eta. Parisen, ostera, gorpurik gabeko krimena argitu beharko dute hilerri beldurgarri batetik abiatuta.
Liburu sorta hau Juan Luis Zabalak euskaratuta dator. Sortu galizieraz sortu zuen Pere Tobaruela idazleak eta haren testuei osagarri egokia eman zioten Andres Meixideren marrazkiek. Testuak eta irudiak batera, irakurleak gure historiako eta geografiako pasarte gogoangarrietan barrena ibiliko dira, disfrutatuz eta, konturatu gabe, ikasiz.
Duela 80 urte fusilatu zuten frankistek, 1937ko ekainaren 25ean, Gasteizen, Estepan Urkiaga Lauaxeta (Laukiz, Bizkaia, 1905-Gasteiz, 1937). Indar sinboliko handia du fusilamendu horrek. Batetik, Lauaxeta, artean 32 urte bete gabea, euskal literaturaren eta euskal kulturaren garaiko Pizkundearen protagonista nagusietako bat zelako; bestetik, fusilatu aurretik eta fusilatuko zutela jakinik, Lauaxetak dramatismo handiko testuak idatzi zituelako espetxean, bere sinesmen nagusiei —Jainkoa eta aberria— amaierara arte tinko eutsi ziela erakusten dutenak.
Lauaxeta baino hamar hilabete lehenago, beste poeta bat fusilatu zuten frankistek: Federico García Lorca. Lauaxetaren eredu nagusietako bat zen García Lorca, eta Lauaxetaren poema batzuetan agerikoa da haren eragina. García Lorcaren fusilamenduak areagotu egiten du Lauaxetaren fusilamenduaren indar sinbolikoa.
Bizi zelarik, Bide barrijak (1931) eta Arrats beran (1935) poema liburuak argitaratu zituen Lauaxetak. Herri hizkerari eta tradizioari uko egin gabe, euskal poesiagintzara garaiko poesia aurreratuenaren oihartzunak ekartzen ahalegindu zen, ausardia handiz. “Ofizioko lehen idazlea dugu”, dio Koldo Izagirrek Lauaxetari buruz, XX. Mendeko poesia Kaierak bilduman apailatu zuen Lauaxetaren antologiaren sarreran (Susa, 2001). “Europako lankideen duintasun literario berdinean bizi dena. Euskarak euskaldun mundutarra elikatzen du estreinakoz Lauaxetari esker”. (Irakurri +)
Edozein teleberritan baino hondamendi gehiago aurkituko ditu irakurleak Xabier Montoiaren Hondamendia (Elkar) liburuko narrazioetan, kolektiboak zein indibidualak, historikoak zein fikziozkoak, naturalak zein gizakiak eragindakoak. Begietara gordin agertzen denari behar adinako zorroztasunez erreparatzeari beldurrik ez dion idazle batek kontatuak denak ere.
Liburuaren izenburu bera duen ipuinean agertzen den pertsonaia batek dio hondamendietan sentipenak muturreraino eramaten direla, eta orduan azaleratzen direla biluzien eta distiragarrien, itxurakeriarik eta gezurrik gabe. Horregatik egin zaizu erakargarri hondamendiei buruz idaztea?
Bai, hein batean, horrexegatik izan zen, baina gai hori berez nagusitu zitzaidan, nituen beste asmo eta ideia batzuk baztertzera behartuz. Hondamendiarena gaurkotasun osoko gaia da, nire ustez, animaliak, espezieak eta, besteak beste, hizkuntzak ere egunero galtzen eta desagertzen ari diren honetan. Kapitalismoaren ajeak, nonbait. (Irakurri +)
