EspañolEraikuntzako materialekin dorre bat egin nahian dabil 3 urteko haurra, pieza txikiak ditu oinarrian, eta ohartu da dorreari eusteko pieza handiagoak jarri behar dituela behean. Buruari eragiten dion bitartean kide batek bota egin dio lau mailako eraikina; lehena haserretu da eta beste dorre bat egiten ahalegindu da. Ostera, lorpena suntsitu dio kideak. Eraikuntzako pieza erdiak hari utzi dizkio haurrak, “zuk egin, zuk bota”, esanaz; onartu du.
Ahalik eta dorre garaiena egiteko bere buruari jarritako erronka buruhauste txikia ez, eta 3 urteko haurrak lagunak eragin dion hasarrea kudeatzeaz gain biak jolas daitezen soluzio bat bilatu du. Sormena, emozioak, harremana, psikomotrizitatea, adimena… esparru asko kudeatu behar dituzte haurrek jolasean ari direnean. Eta plazerez egiten dute. Erronkak gainditzearen gozamena ematen baitie jolasak haurrei.
Horra jolasaren miraria esplikatzen duen hitza: PLAZERA.
Hain da garrantzitsua jolasa, Maite Garaigordobil jolasean aditu eta psikologian doktorearen arabera, “haurraren garapen integralerako giltza” dela jolasa. Gozamena da motore. Plazerak eramaten du haurra jolasaren bidez ikastera, ezagutzera, deskubritzera: nor bilakatzera. Lehenik eta behin bere burua (gorputza), bere emozioak eta irrikak ezagutzera, eta ondoren inguratzen duena deskubritzera darama jolasak haurra, ingurune fisikoa (espazioak, mundua bera) eta soziala (kideak, kultura, arauak…).
SAKRATUA behar luke izan jolasak.
Hilabete gutxirekin hasten da haurra olgetan: pilota harrapatu nahiak lau hankan hastera bultzatuko du, adibidez, eta psikomotrizitate aldetik bere burua ezagutzen lagunduko dio haur txikiari mugimendu autonomoak. Lehen etapa honetan helduleku aproposeko materialak eta garapen sentsorialari laguntzeko eskutan hartu, zanpatu, ahoratu edo bota ditzaketen testura, usain, kolore, tamaina eta soinu anitzetako materialen saski bat eskaintzea aproposa litzateke.
2-3 urterekin olgetak forma agerikoagoa hartzen du haurra jolas sinbolikoan murgiltzen denean. Banintz, bazina, bagina bezala ibiltzen hasten da haurra. Medikutan, dendaritan, gurasotan… bizi duten mundua berrinterpretatzen hasten dira. Hala, pediatrari zion beldurra gainditu zuen 3 urteko haurrak Olentzerok ekarri zion mediku-maletatxoarekin orduak jolasean eman ostean; 4 urteko umeak, berriz, neba jaioberriaren etorrera zein gaizki zeraman adierazi zuen gurasotan haur txikia baztertzen zuela azaltzean… Panpinen, disfrazen, takoien, sukaldeen, denden, autoen… garaia da. Aurreko etapan bere burua ezagutu duen haurra orain ingurunea ezagutzen eta barneratzen ari da.
Halaber, etapa hau mugimendu garai betea ere bada; buru-belarri jolas sinbolikoan murgildurik egon ostean, mugimendua behar du haurrak: erorikoetatik altxatzen ikasteko garaia da. Eta baita hizkuntzaren aro betea ere: ipuinek, kantuek, esku-jolasek, aho-korapiloek… haurraren mintzamena inoiz ez bezala elikatuko dute etapa honetan.
Haur eta gazte literaturaren eremuan, topikoak dira nagusi: haur eta gazteek ez dute irakurtzen, edozer argitaratzen da eurentzat, eskolak ez ditu irakurleak prestatzen, teknologia berriekin liburuak galduko dira…. Eta topikoak, errepikatzearen poderioz, egiatzat hartzen dira. Eta esaten eta entzuten dien horiek gezur osoa ere ez dira, egiatik zerbait badaukate.
Nire ustez, haur eta gazteek irakurri irakurtzen dute, inoiz ez dute hainbeste irakurri: gaur egungo populazioa eskolatuta dago; udal liburutegiek, aurrekontu oraindik baxuak izan arren, funtzionatzen dute; argitaletxe berri eta ausartak sortzen dira, eta egile eta kolektibo ugarik beldurrik gabe jorratzen dute autoekoizpenaren bidea. (Irakurri +)
Jai Erraldoia da Ene Kantak taldearen disko berriaren eta ikuskizunaren izena. Erraldoia, benetan, Nafarroako zazpi konpartsetako erraldoiak tartean direlako eta eszenatokirako aretorik handienak hautatu dituztelako: Anoetako belodroma (abenduak 27), Navarra Arena (abenduak 29), Barakaldoko BEC (urtarrilak 2, eta Buesa Arena (urtarrilak 4).
Ene Kantak egitasmoa 2011n sortu zuten Urko Oskozek eta Nerea Urbizuk. Bost disko eta ikuskizun argitaratu ostean, proiektu berria jarri dute martxan. Urko Oskozek kontatu dizkigu nondik norakoak.
2011an sortu zenuten Ene kantak, nola sortu zenuten eta zein helbururekin?
Ene Kantak Nerea Urbizurekin batera sortutako proiektua da. Aspaldi elkar ezagutzen genuen. Oso ondo moldatzen ginen eta banekien musikaz asko zekiela. Orduan nik haur bat izan nuen eta euskarazko material gutxi edo zaharkitua zegoela konturatu nintzen. Pirritx eta Porrotx baino ez zegoen, zoragarriak, oso onak, baina pailazoak dira. Nik uste nuen zerbait gehiago ere behar zela. Nerearekin batera euskaraz kantak sortzen hasi ginen diskoa osatzeko asmoz. Biak irakasleak garenez, lehenengo lanarekin ateratako dirua euskara hedatzen duen elkarte bati ematea pentsatu genuen. Etekinak Sortzen elkartearentzat izan ziren. (Irakurri +)
ARIAN Irakurgai mailakatuen bilduma 23. alera iritsi da. Azken biak, Alvaro Rabelliren Naia eta eskultore itsua, A1 mailan, eta Nagore Irazustabarrena historialariaren Historia ala Istorioa?, B1 mailan.
Nagore Irazustabarrenaren elkarrizketa:
Historia ala istoria? – Nagore Irazustabarrena – Ruth Juan (ilustratzailea)
Nagore Irazustabarrena historialariak historiaren egiarekin eta gezurrekin jolas egitea proposatzen digu. Gertakizun beraren bi kontakizun planteatu eta irakurleak antzeman beharko dio bietako zein den egia eta zein ez, non dagoen historia eta non istorioa: Napoleon gizon txikia al zen benetan? Zergatik egiten dira maratoietan 42.180 metro? Nork asmatu zuen gillotina? …
Historia jakin behar al da zure liburua irakurtzeko edo istorio zalea izatea nahikoa da?
Nahikoa da istorio bitxi batzuk irakurtzeko gogoa izatea. Historia itxuraz garrantziarik ez duten milaka istorio txikiz ere osatuta dago eta historia ikasten laguntzen dute. Historia jakitea ez da errege godoen zerrenda buruz ikastea, are gutxiago klik batekin eskura dezakezunean. Gertakizunak eta datak lotzen, interpretatzen laguntzen duten istorio txikiek iragana hobeto ulertzeko balio dute. Adibidez, atzerako ispilua nork asmatu zuen jakiteak ez dio ekarpen handirik egiten historiari buruz dakigunari. Atzerako ispilua ofizialki gizonezko batek asmatu baino lehen, ordea, emakume batek, Dorothy Levitt-ek liburu batean jaso zuen hura erabiltzeko gomendioa eta ez zioten jaramonik egin. Horrek asko esaten digu garai hartako gizarteari buruz. (Irakurri +)
Fermin Muguruza, Mikel Urdangarin eta Joseba Sarrionandia protagonista izango dira bihar hasiko den Donostiako Zinemaldian. Bertan, Muguruzaren Black is beltza filma aurkeztuko da; Urdangarinen bizitza ardatz hartuta Oier Aranzabalek egindako Margolaria dokumentala ikusgai izango da; eta azkenik Gure oroitzapenak filmean, Sarrionandiaren alde anitzeko unibertsoa erretratatuko dute hamabi zinemagilek. (Irakurri +)
2017ko udaberrian Raül Refree eta Fermin Muguruza Sant Andreuko (Bartzelona) Fabra i Coats Sormen Fabrikako espazio batean instalatu ziren, eta bertan sortu zuten Black is Beltza filmaren musika. Pieza inzidentalak ziren. Abestietan hainbat artistek hartu dute parte: Maika Makovski, Anari, Iseo, Yacine, Amel Zen, The Sey Sisters, Ceci Bastida (Tijuana No!), Ana Tijoux , edo Manu Chao.
Soinu bandak 1960. hamarkadako abesti-zatiak ere baditu, hala nola: He was really sayin’ somethin’ (The Velvelettes), edo Errespetua, Negu Gorriak taldeak bertsionatu zuen Aretha Franklinek ereserki egin zuen Otis Redding-en Respect kantua.
