Español
Atal honetan bertan esan dut gaur baino lehen zenbat gustatu zitzaidan Katixa Agirreren Amek ez dute (Elkar, 2018). Arrazoi asko daude horretarako baina beste guztien gainetik bat aipatu beharko banu bukaera izango litzateke. Abila, azkarra eta elegantea iruditu zitzaidan. Hilketa izugarri bati buruzko thriller moduan hasten den eleberriak norabide batean darama irakurlea liburu osoan zehar eta azken orrialdeetan argumentuaren korapiloak soka bakar bati tiratuta askatzen dira, amatasunari eta kreazioari buruzko hausnarketa jenial bat egiteko.
Liburu bat ondo bukatu dela diogunean zer esan nahi dugu? Eta zer da bukaera zoriontsu bat? Azken galdera erantzutea errazagoa da, beharbada. Pertsonaiak pozik geratu direla esan nahi izaten dugu. Baina bukaera garratzak onak izan daitezke, irakurle bezala sentitu dezakegu liburua “behar den moduan” bukatu dela. Zeuk jakingo duzu, irakurle, ze eratako liburuak eta bukaerak dituzun nahiago, gorputza esperantzaz beteta uzten dutenak; mukizapia hartuta baina bihotza sentimenduz puztuta bukatzen dituzunak edo ia beste guztiak, bi horien erdian nonbait kokatzen direnak. (Irakurri +)
Pikotxean deituriko sail berria jarri du martxan Ereinek, 8 eta 12 urte bitarteko gaztetxoei zuzendua. Lehen lau liburuxkak kalean dira jada. Anjel Lertxundik eta Inazio Mujikak idatzi dituzte ipuinak, eta Antton Olariaga eta Maite Gurrutxaga arduratu dira marrazkiez.
Orkatilen gainean eserita egotea da pikotxean egotea. Kokoriko ere esaten diote batzuek. Bada, hor nonbait galdutako hitza berreskuratu, eta 8 eta 12 urte bitarteko gaztetxoentzat sail berria jarri du martxan Erein argitaletxeak. Saileko lau liburuxka kalean dira jada, horietako bi sortu ditu Inazio Mujikak. “Tentsio pixka bat eta kontzentrazioa eskatzen duten liburuxkak dira, pikotxean irakurtzekoak”, azaldu du. “Ez luzeak, ez laburrak”. Hitz-joko horretatik datorkio izena, beraz, sail berriari. (Irakurri +)
Pentsamenduaren flash bat da aforismoa, tesela bat, bizitzaren misterioetako bat laburbiltzen duen suspirioa Muga. Elkarren ondoan dauden bi errealitate edo gehiago bereizten dituen irudizko marra. Aforismoak, adibidez. Hitz gutxirekin hedadura handiko kontu sakona laburbiltzeko, laburrean luze esateko ahalegina. Helburua filosofikoa izan arren, hizkera poetikoa baliatzen duen genero literarioa. Aforismoaren euskarazko lehen aipamen idatzia Sarako Etxeberrik egina da, eta Axular bedeinkatzen du aforismoen egile gisa. Hipokratesekin konparatzen du: medikuen medikua gorputzaren […]
Muga. Elkarren ondoan dauden bi errealitate edo gehiago bereizten dituen irudizko marra. Alfabetoko letrak, adibidez. Aingira eta aingura elkarren hurbil daude hiztegietan, baina batek, hitz askok bezala, txirrist egiten digu esku artean; besteak, hitz askok bezala, gatibatu eta lotu egiten gaitu toki jakin batera.
Zeharo maiztua daukat eta orri askatuekin Seix-Barral etxeak 1983 urtean argitaratutako Alberto Savinioren Nueva enciclopedia liburuaren nire alea (Acantilado argitaletxeak edizio berri bat argitaratua du berriki, orririk nekez galduko zaion edizio txukunean). Saviniok sarreran dio: “Oso nago desgogara ezagutzen ditudan entziklopediekin, eta neure-neure bat idatzi dut nire erabilera propiorako”. Idazle italiarraren formulazioak, entziklopediak kritikatzeaz gainera, garbi adierazten du: munduaz hitz egiteko bere neurriko entziklopedia bat nahi du osatu, honetaz eta hartaz pentsatzen duena zehaztuta eduki, bere pentsamenduaren geografia marraztu, idazlea eta irakurlea mapa berean kokatu. Alfabetikoki ordenatua eta ironiaren tintetan blaitua dago liburua, ohiko entziklopediak ez bezala. (Irakurri +)
Ilustrazioa: Antton Olariaga
Muga. Elkarren ondoan dauden bi errealitate bereizten dituen irudizko marra. Historiaren eta istorioaren artekoa. Pertsonaren eta pertsonaiaren artean dagoena. Biografiatik nobela biografikora, gertakarien plazatik fikzioaren orrietara txango egin eta bertan egitate berri bat sortzen duena
Errealitate historikoetan oinarritua egonagatik ere historia baino haragoko lurralde batzuetara garamatza literaturak. Baina non dago biografiaren eta nobelaren arteko zanga ugarien mapa? Elvira Navarro idazleak (Huelva, 1978) orain pare bat hilabete bonba kirastu bat leherrarazi zuenetik biografiaren eta nobelaren arteko mugetan, bide luzea egiten ari da bi testu-klaseren mugei buruzko polemika, baina ez Navarroren balio literarioengatik, baizik Navarrok Adelaida García Morales idazle finaren anekdota bat eta, batez ere, haren izena baliatu dituelako argitaratu berri duen liburuaren izenburutik hasita (Los últimos días de Adelaida García Morales, Random House). Navarroren nobelaren muinak zerikusirik badu García Morales pertsonaren zein pertsonaiaren abusu usua egitea? Anekdota huts baten aitzakian pertsona jakin batez jabetzea ez da anekdotikoa, baizik demasia intelektuala. Nolanahi ere, eta kentzen bazaio orbela polemikari, sakonean gelditzen dena da pertsona errealen biografiak abiapuntutzat hartzen dituzten nobelen auzia. Non dago iturri berdinetatik —pertsona jakin baten bizitzatik— edan duten biografien eta nobelen arteko aldea? Deontologia dago jokoan: deontologia historikoa biografoaren aldetik; artistikoa nobelagilearen partetik. Biografia baten egitekoa ez da nobela baten bera, nahiz bi testuek iturri eta dokumentazio bera erabili. Biografiak egia historikoa eraiki nahi du. Nobelak, aldiz, egia literarioa, artearen esparruko txinparta bat. Egia literario hori baliatu du Navarrok alibitzat. (Irakurri +)
Itzal zaunka disko-liburu ilustratua plazaratu dute Antton Olariagak, Harkaitz Canok eta Jexuxmai Lopetegik.
Itzal zaunka-n osotasun zatiezin baten parte dira hiru osagaiak: marrazkiak, narrazioa eta diskoa. Zehatzago esanda: Antton Olariagaren 40tik gora marrazki, Harkaitz Canok horietan oinarrituta idatzitako narrazio bat eta Jexuxmai Lopetegik marrazki horietan eta istorio horretan oinarrituta sortutako 11 kantuko diskoa. Emaitza bateratua txakur baten gorabeheren kontaketa da, oso kontaketa irekia, publiko heldu bati marrazkiz, testuz eta musikaz helarazia. (Irakurri +)
