Español
Berrogei urte egiten zituenean disko bat aterako zuela agindu zion bere buruari, eta hala egin du. Alaitz Telletxearekin osaturiko bikotea desegin zenetik hamabi urtera, bakarkako lehen diskoarekin itzuli da Maider Zabalegi. Pop disko argitsua da Zuei (Elkar), egileak bizi duen momentu “baikor eta emankorraren” isla.
Diskoa entzutean ez dirudi horrenbeste urte pasa direnik. Zure ahotsa apenas da aldatu.
Grabatzera sartu aurretik banuen beldurra, nola entzungo nuen nire ahotsa horrenbeste urte eta gero. Kantu batekin egin nahi nuen proba, zer inpresio egiten zidan ikusteko, eta hasieratik oso eroso sentitu nintzen.
Alaitz eta Maiderren azken kontzertua 2004ko abenduan izan zen. Urte hauetan musika erabat alboratu duzu?
Guztiz. Moztu egin nuen musikarekin: ez nuen musika entzuten kotxean, gitarra ez dut hartu ere egin… Ez dut inolako beharrik sentitu taularatzeko edo konposatzeko. Alaitz eta biok oso gazte hasi ginen, urte asko izan ziren, eta une batean oso garbi ikusi nuen aldatu nahi nuela. Ama izan nahi nuen eta horretan bolkatu naiz erabat. (Irakurri +)
Ilustrazioa: Antton Olariaga
Muga. Elkarren ondoan dauden bi errealitate bereizten dituen irudizko marra. Historiaren eta istorioaren artekoa. Pertsonaren eta pertsonaiaren artean dagoena. Biografiatik nobela biografikora, gertakarien plazatik fikzioaren orrietara txango egin eta bertan egitate berri bat sortzen duena
Errealitate historikoetan oinarritua egonagatik ere historia baino haragoko lurralde batzuetara garamatza literaturak. Baina non dago biografiaren eta nobelaren arteko zanga ugarien mapa? Elvira Navarro idazleak (Huelva, 1978) orain pare bat hilabete bonba kirastu bat leherrarazi zuenetik biografiaren eta nobelaren arteko mugetan, bide luzea egiten ari da bi testu-klaseren mugei buruzko polemika, baina ez Navarroren balio literarioengatik, baizik Navarrok Adelaida García Morales idazle finaren anekdota bat eta, batez ere, haren izena baliatu dituelako argitaratu berri duen liburuaren izenburutik hasita (Los últimos días de Adelaida García Morales, Random House). Navarroren nobelaren muinak zerikusirik badu García Morales pertsonaren zein pertsonaiaren abusu usua egitea? Anekdota huts baten aitzakian pertsona jakin batez jabetzea ez da anekdotikoa, baizik demasia intelektuala. Nolanahi ere, eta kentzen bazaio orbela polemikari, sakonean gelditzen dena da pertsona errealen biografiak abiapuntutzat hartzen dituzten nobelen auzia. Non dago iturri berdinetatik —pertsona jakin baten bizitzatik— edan duten biografien eta nobelen arteko aldea? Deontologia dago jokoan: deontologia historikoa biografoaren aldetik; artistikoa nobelagilearen partetik. Biografia baten egitekoa ez da nobela baten bera, nahiz bi testuek iturri eta dokumentazio bera erabili. Biografiak egia historikoa eraiki nahi du. Nobelak, aldiz, egia literarioa, artearen esparruko txinparta bat. Egia literario hori baliatu du Navarrok alibitzat. (Irakurri +)
Argazkia: Jon Iraundegi
Maitasuna hitzak ongi labur biltzen du Pantxoak bere diskoan agertzeko hautatu dituen 12 kantuen zentzua.
Sortuz geroztik, lapurtar semea kantuan murgildu da. Oroit da Ama, 9 haurren Ama, 50 urteetan alargundurik, goizetik arrats etxean kantuz entzuten zuela. Amak kantuz aritzeko tirria eta arnasa eman dizkio. Funtsean, ama goraipatzen dituen Xalbadorren bertsoak agertu ditu lehen obra honetan.
45 urtez Peio Ospitalekin Euskal Herriko xoko guzietan baita Euskal Herritik kanpo kantuz ibili ondoan, lanetik erretiratzean ez zuen bere burua « zokoratua » ikusten. Kantatzeko gogoa du. Maite du jendeen artean egoitea, jendearekin kantuen mezuen partekatzea. Nahiz kantaldiak hasten direlarik pixka bat urduri senditu, jendearen aitzinean izatea gozatzen du. (Irakurri +)
Ruper Ordorika: “Ez da erreza juje eta parte ez izatea gure bizimodua ezbaian jartzen duen gaietan.”
Ruper Ordorika kantaria bueltan da New York hirian grabatu eta Oñati sorterria azalean aipatua ageri zaigun disko berriaz, Guria Ostatuan izenekoa. Horretaz konturatzeko, baina, sakoneko oñatiarra izan behar.
Hirurogeita bost urtez (1946-2011) zabalik izan zen Guria taberna Oñatin, eta ateak ixtean umezurtz sentitu ginen oñatiar askotxo, hainbat belaunalditako seme-alabontzat topaleku ezinbestekoa izan zelako.
Beharrezko sentipen horiek -laguntasuna, elkarren babesa, komunitate pertenentzia- kantagai ageri zaizkigu Guria Ostatuan disko berrian. Euskal Herrian ohikoa den taberna izena eta halaber unibertsalak diren sentipenak.
Abiapuntu oñatiarra al dauka disko berriak?
Guria Ostatuan jarri diot izena, herri askotan egon ohi den betiko taberna. Denok behar izaten dugu babesleku bat, eguneroko gorabeheretatik aparte egon ahal izateko. Oñatin bagenuen Guria bat, bai, ondo gogoan daukat. Halako batean Ortiz de Elgearen margoa ikusi nuen eta dena batera etorri zitzaidan: diskoari izen hori bera ipini behar nion eta koadro hura azalean. Hamaika kantu berrietatik pare bat behintzat gai horren ingurukoak dira, nolabait. (Irakurri +)
Muga. Elkarren ondoan dauden bi errealitate bereizten dituen irudizko marra. Mundu errealaren eta subjektibitatearen artean dagoena, adibidez. Nigandik kanpoko eta nire barruko errealitateen artekoa. “Ni naiz munduaren neurria” zioen Arestik, eta nobela modernoan idazlea —artista— kontakizunaren ardatza bihurtu da, idazkuntza bera da kontatzen den abentura nagusia.
Mundua hitzekin esplikatzen dugu, idazleak hitzak ditu lan-tresna, hitzak dira sortzen dituen munduen zutabe. Mundu erreala hitzekin esplikatzen da, fikziozko mundua hitzekin sortzen. Ez da, beraz, hain harrigarria ere idazleak hitzen balioaz jardutea, bere lanaz hitz egitea, mundua nola ikusten duen adierazi nahi izatea, mundua deskubritzeko lana izatea kontagai; ez da hain estrainioa idazle batek bere kezken, arriskuen eta porroten abentura kontatzea.
“Jadanik ezin liteke literatura onik existitu, bertan integratua ez badago hausnarketa bat zalantzan jarriko lituzkeena literaturaren bideragarritasuna eta baita literaturaren nozioa bera ere”. Letra etzanaz eman dut Enrique Vila-Matasen aipuko jadanik hitza: gaur —jadanik— ezin liteke literaturarik egin literaturari buruzko hausnarketa bertan integratu gabe. Baina atzo arte, bai. Goethek Werther argitaratu arte, nia gustu txarreko exibizio bat zen. Erromantizismoak, ordea, niaren zilborrean jarri zuen arreta, eta laster literaturak arreta horren fruitu goren bat eman zuen Balzacen eskutik: Maisu-lan ezezaguna. Idazlearen alter-egotzat har daitekeen pintore baten istorioa, haren kezka artistikoak, porrotak kontatzen zaizkigu bertan. Inauguratua gelditu da artegintza bera gaitzat hartzen duen literatura (Círculo de lectores etxeak badu Balzacen kontakizunaren edizio eder bat, Picassok ilustratua). (Irakurri +)
Lehenengoz Camembert helburu liburu ederrean ezagutu genuen Enekoitz Ramirez, ¨Lanbas¨, euskal literaturaren panoramara itzuli da. Ertzainak, prostitutak, unibertsitate irakasleak, euskaltzainak, mossoak eta mota guztietako hondakinak agertuko zaizkigu Jon Alonsoren Hiri hondakin solidoak nobela berrian.
– Polizia edo eta detektibeak nagusi dir en nobela beltzaren generoan, zure pertsonaiak, Enekoitz Ramirezek, ez ohiko ikuspegi bat eskaintzen digu. Nola otu zitzaizun ikerketak ¨gaizkile¨ baten esku uztea?
Ameriketako 1930. urte inguruko nobela beltzeko ikertzaile pribatu arketipikoa beste geografietan txertatzea, hainbat urte geroago, gainera, beti izan da kezka-iturri generoa, hala edo nola, landu nahi izan dutenentzat. Transposizio errazena ikertzailea polizia bihurtzea da; baina hori, niretzat, generoaren espirituari traizioa egitea da. Aldiz, gaur egungo ustelkeria giroan ez da zaila imajinatzea nirea bezalako pertsonaia bat -badaude-eta-, zuk esaten duzun bezala, “gaizkile” bat, beharbada komillarik gabe. (Irakurri +)
