Español
LITERATURA
Sekula kontatu behar ez nizkizun gauzak. Iban Zaldua.
Bere genero kuttunari leial, ipuin liburu berri bat dakarkigu Iban Zalduak. 32 ipuin dira guztira, gehi kontrazalean doana. Istorio aski laburrak oro har, gaien, estiloen eta tekniken ugaritasuna erakusten digutenak, eta guztietan ere egilearen trebezia: egunerokotasunari azpilak bilatzen dizkioten kontakizunak, fantasiari zirrikitu bat irekitzen diotenak, bikoteen arrakaletan arakatzen dutenak, euskal gatazkari geruza berriak bilatzen dizkiotenak, elkarrizketa-bidezkoak, txosten gisakoak, jostalariak, dramatikoak, ironikoak… Fikzioaren festa bat, azken batean.
Berriro itzuliko balitz – Xabier Etxeberria (Zubikarai saria 2017)
Karlos Jaso jazz musikari iruindarra Heinsborg izeneko uharte txiki batera joan da bizitzera, Danimarkan, Maddi bere alaba jaioberriarekin. Bertakoa zen Karlosen emazte eta haurraren ama, Ejda, baina hura hil berria da eta berak bakarrik egin beharko die aurre hainbat arazori: ume txiki bat zaintzea, lana bilatzea, inguru arrotz batean nola hala egokitzea…
Pertsonaien psikologian arakatzen eta egunerokotasun gazi-gozo bat kontatzen hasten zaigun istorio honek, baina, misterioaren eta hilketaren bidea hartuko du gero; erritmo izugarria, jakin-mina eta ustekabeak maisuki darabiltzan thriller-a idatzi du horrenbeste Etxeberriak, bai hizkuntzaren erabileran bai narrazioaren eraikuntzan lehendik ere ongi frogatua duen abileziarekin.
Amek ez dute. Katixa Agirre (Zubikarai saria 2016)
Bi emakume, bi ama gazte: batek (Jade/Alice) bere ume bikiak hil ditu, bere eskuz baineran itota. Bestea, nobelaren narratzailea, bere haurraz erditzerakoan, bat-batean ohartu da ezagutzen duela ama hiltzaile hori, aspaldian haren berri izan ez badu ere; Jade/Alicerekin eta haren ekintzarekin obsesionatuta, gehiago jakitea erabakiko du, hartaz ikertzea eta horri guztiari buruzko eleberri bat idaztea.
Sorkuntza esaten diogu artista baten lanaren emaitzari; sorkuntza da halaber haur bat mundura ekartzean ama batek egiten duena. Bi sortze mota, bata bestearekin zerikusirik gabea, kontraesankorrak ere bai agian? Sormenaren bi alderdi horiek eta bien arteko harremanak arakatu ditu Katixa Agirrek bere bigarren nobela honetan, irrikaz irensten den fikzioa erakiz eta aldi berean gogoan luzaroan geratzen diren hausnarketekin aberastuz.
Egunaren hondarrak. Kazuo Ishiguro
Itzultzaileak: Iñigo Roque / Amaia Apalauza (Nobel / Zaitegi)
Maiordomo perfektua da Stevens: itzal bat bezain isil eta diskretua, beti jaunaren esanetara, egoerarik larrienean ere lasai eta eraginkor. Jaun handien zerbitzari leial izatean datza haren handitasuna, eta hamarkada luzetan horretan jardun izanak ematen dizkio bere bizitzari zentzua eta harrotasuna. Aspaldi luzean ez bezala egun libre batzuk dituela eta, lankide izandako Kenton andereñoari bisita egitea erabakiko du, eta bere bizitzari errepasoa egiteko baliatuko du bidaia. Duela ia ehun urteko handiki ingelesen unibertsoa zehatz eta doi erretratatzearekin batera, bi mundu-gerren arteko une historikoari argi berria ematen dio Ishigurok, eta izaera konplexu baten azpildurak dotorezia eta ñabardura harrigarriz erakutsi, lanbidezko mirabetzak norainoko gogo-morrontza eragin dezakeen frogatuz, sentimenduei hoztasunez eusteak zenbateraino ekar dezakeen nortasunaren irentzea.Booker sari prestigiotsua eta mundu osoan aho batezko onespena lortu zituen eleberri honek, film baten bidez are ezagunago bilakatu zen gero, eta egilearen Nobel sariak biribildu du haren ospea. Orain euskaraz dasta dezakegu, Amaia Apalauza Ollok eta Iñigo Roque Eguzkitzak Zaitegi bekaren laguntzaz egindako itzulpen bikainari esker.
elkar eta Gureak taldeek Usurbilen jarriko dute euren egoitza nagusia hemendik bi urte eta erdira barru, hutsik dagoen Michelingo lurzoruan. Urriaren 16an sinatu zuten hirigintza-hitzarmena Usurbilgo Udalak, Michelinek, Gureak-ek eta elkar Fundazioak. Beheko irudian ikus ditzakezue sinatzaileak: ezkerretik hasita, Joxemari Sors Elkarlanean Fundazioko lehendakaria, Iñaki Alkorta Gureak-eko lehendakaria, Bertrand Touraton Michelin España eta Portugal S.A.-ren finantza-zuzendaria, eta Xabier Arregi Usurbilgo alkatea.
Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak Euskadi Literatura Sarietako azken irabazleen berri eman du gaur: Karmelo C. Iribarren (Gaztelaniazko Literatura), Eider Rodriguez (Euskarazko haur eta gazte literatura), Kepa Altonaga (Euskarazko saiakera) eta Irene Aldasoro (Euskarazko literatura itzulpena) dira saridunen zerrendan gehitu diren izen abizenak.
Lehendik, Eider Rodriguez (Euskarazko Literaturan), Yolanda Mosquera (Literatura Lanaren Ilustrazioan) eta Santos Zunzunegi (Gaztelaniazko Saiakeran) zeuden zerrenda horretan, urriaren 1ean iragarri zuten bezala. Hortaz, Eider Rodriguez bi sailetako irabazlea izan da urte berean, hau gertatzen den lehen aldia izanik. Sari banaketa azaroaren 27an izango da, Gasteizen, Artium museoan.
Ondorengo lan hauekin izan dira sarituak:
|
|
 |
 |
 |
|
Karmelo C. Iribarren |
Eider Rodriguez |
Kepa Altonaga |
Irene Aldasoro |
|
|
 |
 |
|
|
Eider Rodriguez |
Santos Zunzunegi |
Yolanda Mosquera |
Eraikuntzako materialekin dorre bat egin nahian dabil 3 urteko haurra, pieza txikiak ditu oinarrian, eta ohartu da dorreari eusteko pieza handiagoak jarri behar dituela behean. Buruari eragiten dion bitartean kide batek bota egin dio lau mailako eraikina; lehena haserretu da eta beste dorre bat egiten ahalegindu da. Ostera, lorpena suntsitu dio kideak. Eraikuntzako pieza erdiak hari utzi dizkio haurrak, “zuk egin, zuk bota”, esanaz; onartu du.
Ahalik eta dorre garaiena egiteko bere buruari jarritako erronka buruhauste txikia ez, eta 3 urteko haurrak lagunak eragin dion hasarrea kudeatzeaz gain biak jolas daitezen soluzio bat bilatu du. Sormena, emozioak, harremana, psikomotrizitatea, adimena… esparru asko kudeatu behar dituzte haurrek jolasean ari direnean. Eta plazerez egiten dute. Erronkak gainditzearen gozamena ematen baitie jolasak haurrei.
Horra jolasaren miraria esplikatzen duen hitza: PLAZERA.
Hain da garrantzitsua jolasa, Maite Garaigordobil jolasean aditu eta psikologian doktorearen arabera, “haurraren garapen integralerako giltza” dela jolasa. Gozamena da motore. Plazerak eramaten du haurra jolasaren bidez ikastera, ezagutzera, deskubritzera: nor bilakatzera. Lehenik eta behin bere burua (gorputza), bere emozioak eta irrikak ezagutzera, eta ondoren inguratzen duena deskubritzera darama jolasak haurra, ingurune fisikoa (espazioak, mundua bera) eta soziala (kideak, kultura, arauak…).
SAKRATUA behar luke izan jolasak.
Hilabete gutxirekin hasten da haurra olgetan: pilota harrapatu nahiak lau hankan hastera bultzatuko du, adibidez, eta psikomotrizitate aldetik bere burua ezagutzen lagunduko dio haur txikiari mugimendu autonomoak. Lehen etapa honetan helduleku aproposeko materialak eta garapen sentsorialari laguntzeko eskutan hartu, zanpatu, ahoratu edo bota ditzaketen testura, usain, kolore, tamaina eta soinu anitzetako materialen saski bat eskaintzea aproposa litzateke.
2-3 urterekin olgetak forma agerikoagoa hartzen du haurra jolas sinbolikoan murgiltzen denean. Banintz, bazina, bagina bezala ibiltzen hasten da haurra. Medikutan, dendaritan, gurasotan… bizi duten mundua berrinterpretatzen hasten dira. Hala, pediatrari zion beldurra gainditu zuen 3 urteko haurrak Olentzerok ekarri zion mediku-maletatxoarekin orduak jolasean eman ostean; 4 urteko umeak, berriz, neba jaioberriaren etorrera zein gaizki zeraman adierazi zuen gurasotan haur txikia baztertzen zuela azaltzean… Panpinen, disfrazen, takoien, sukaldeen, denden, autoen… garaia da. Aurreko etapan bere burua ezagutu duen haurra orain ingurunea ezagutzen eta barneratzen ari da.
Halaber, etapa hau mugimendu garai betea ere bada; buru-belarri jolas sinbolikoan murgildurik egon ostean, mugimendua behar du haurrak: erorikoetatik altxatzen ikasteko garaia da. Eta baita hizkuntzaren aro betea ere: ipuinek, kantuek, esku-jolasek, aho-korapiloek… haurraren mintzamena inoiz ez bezala elikatuko dute etapa honetan.
Haur eta gazte literaturaren eremuan, topikoak dira nagusi: haur eta gazteek ez dute irakurtzen, edozer argitaratzen da eurentzat, eskolak ez ditu irakurleak prestatzen, teknologia berriekin liburuak galduko dira…. Eta topikoak, errepikatzearen poderioz, egiatzat hartzen dira. Eta esaten eta entzuten dien horiek gezur osoa ere ez dira, egiatik zerbait badaukate.
Nire ustez, haur eta gazteek irakurri irakurtzen dute, inoiz ez dute hainbeste irakurri: gaur egungo populazioa eskolatuta dago; udal liburutegiek, aurrekontu oraindik baxuak izan arren, funtzionatzen dute; argitaletxe berri eta ausartak sortzen dira, eta egile eta kolektibo ugarik beldurrik gabe jorratzen dute autoekoizpenaren bidea. (Irakurri +)
Jai Erraldoia da Ene Kantak taldearen disko berriaren eta ikuskizunaren izena. Erraldoia, benetan, Nafarroako zazpi konpartsetako erraldoiak tartean direlako eta eszenatokirako aretorik handienak hautatu dituztelako: Anoetako belodroma (abenduak 27), Navarra Arena (abenduak 29), Barakaldoko BEC (urtarrilak 2, eta Buesa Arena (urtarrilak 4).
Ene Kantak egitasmoa 2011n sortu zuten Urko Oskozek eta Nerea Urbizuk. Bost disko eta ikuskizun argitaratu ostean, proiektu berria jarri dute martxan. Urko Oskozek kontatu dizkigu nondik norakoak.
2011an sortu zenuten Ene kantak, nola sortu zenuten eta zein helbururekin?
Ene Kantak Nerea Urbizurekin batera sortutako proiektua da. Aspaldi elkar ezagutzen genuen. Oso ondo moldatzen ginen eta banekien musikaz asko zekiela. Orduan nik haur bat izan nuen eta euskarazko material gutxi edo zaharkitua zegoela konturatu nintzen. Pirritx eta Porrotx baino ez zegoen, zoragarriak, oso onak, baina pailazoak dira. Nik uste nuen zerbait gehiago ere behar zela. Nerearekin batera euskaraz kantak sortzen hasi ginen diskoa osatzeko asmoz. Biak irakasleak garenez, lehenengo lanarekin ateratako dirua euskara hedatzen duen elkarte bati ematea pentsatu genuen. Etekinak Sortzen elkartearentzat izan ziren. (Irakurri +)
