Albisteak

Juan Kruz Igerabide: “Nire belaunaldiko asko gerraren zauriak lotuta eduki gaitu denbora luzean”

Daniele Sarriugarte
| Zaldiero
|Elkarrizketak, Liburuak, Literatura
|2021-07-01
|Iruzkinik ez

Doneaneko alaba eleberria argitaratu du Juan Kruz Igerabidek, Alberdaniaren eskutik: minaren enpatia egiten ahalegindu da, literaturaren bidez.

Zein izan zen liburuaren abiapuntua?
Min zahar bat. Nire belaunaldiko min bat da, baina pertsonala ere bai. Hemen kontatzen dena ez da niri gertatutakoa, baina bai gertuan bizi izan dudana eta duguna. Nire belaunaldiko asko gerrako zauriaren korapiloak lotuta eduki gaitu, sastatuta.

Narratzailea literatur irakasle bat da, erretiroko adinetik gertu dagoena: zinikoa, zaputza, edo, berak dioenez, “astasugea”.
Bizitzaren eta literaturaren uztarketa bat egin nahi izan dut. Narratzailea zauri batetik dator –bere gorputzean darama gainera [herrena da]–, eta saiatu naiz, literaturaren bidez, pertsonaia nolabait interpretatzen, bai, baina batez ere enpatia-ariketa bat egiten harekin. Minarekiko enpatia bat.

Kontakizuna zero graduan hasten da, narratzailearenhaurtzaroan, zauriaren unean. Herri txiki batean bizi da, nazionalak iritsi dira: umiliatu eta elbarritu egingo dute, bai eta auzoak, Doneaneko Mikela eta Auxtin Ttiki, bizitza osorako txikitxiki eginda utzi ere. Mikelaren aurkako indarkeria kontatzeko, ordea, errealismoa ez baizik mitologia hautatu duzu.
Atera egin zitzaidan. Honetara iritsi nintzen: orain zer egin behar dut, nola bortxatu duten kontatu? Ez, narratzaile mutikoak irudikatu dezake nola izan den, eta gainera imajinatu duena baino okerragoa izan da: asko izan dira bortxatzaileak, ez bakarra. Horren izugarritasuna adierazteko, mitologia erabiltzea otu zitzaidan; mitologia, azken batean, giza izugarrikerien bilduma bat da. Modu errealistan kontatzen baduzu, irakurlea itotzen-itotzen zoaz, baina mitologiaren bidez atzerago jotzen duzu, gizakiaren jatorrira, gizakiak dakarren orbanera; arnasa zabaltzen duzu. Mitologiak distantzia bat ematen digu, arnasa ematen dio irakurleari, tragikotasuna arindu gabe; nolabait, auzo batean gertatuari indar unibertsal bat ematen dio.

Alabaina, narratzaileari bide bat eskaini diozu garraztasunetik ateratzeko. Mikela eta Auxtinen alaba ezagutuko du: Jonane.
Bai, eta narratzaileak egoerari kontra egin arren, harreman horrek goxatzera eramaten du. Hor badago beste kontu bat: gerra galdu genuenok duintasuna nola berreskuratu dugun. Nobelan, berreskuratze hori pertsonala da, konkretua.

Narratzaileak berak zera dio bere buruaz: “nire izaera harri-nahi baina lohibera”.
Narratzailearen harritasuna oso intelektuala da, ironiaz hartzeko modukoa. Baina, badago beste irakurketa bat hor: nire belaunaldian eta bizi izan ditugun urte zailetan, harrizko pertsonak behar ziren, eta izugarri kostatu zait ulertzen nola harrizko pertsona horietako askok –jende guztia beldurtzen zutenak, denari aurre egiten ziotenak–, hondoa jo duten gero, eta nola ikusi ditudan umea baino ahulago bihurtuak. Mekanismo horiek psikologiak esplikatuak ditu, baina, bizitzen dituzunean, zaila da ulertzen zer gertatzen ari zaizun.